Μπορεί μέχρι χθες η τηλεόραση να υπηρετούσε σκοπούς ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, ακόμη και εκπαίδευσης όπως ισχυρίζονταν κάποτε ιδιωτικά και δημόσια κανάλια, όμως σήμερα δεν είναι σε θέση να υπηρετήσει στοιχειωδώς κανέναν από αυτούς τους σκοπούς. Ή μάλλον μπορεί αλλά όχι με την καλή έννοια. Μέχρι να συντονιστεί στην εποχή μας ή να κρύψει καλύτερα τη μιζέρια και τους ύποπτους σκοπούς της, η τηλεόραση για τους περισσότερους, ζει ανάμεσά μας σχεδόν χωρίς -καλό- λόγο. Αλλά ζει. Και παραδόξως βασιλεύει.
Λέγοντας τηλεόραση φυσικά, μιλώ για την υπηρεσία, τα ελληνικά κανάλια που ξέμειναν να μας ταλαιπωρούν και όχι τη συσκευή με την οποία πλέον μπορείς να κάνεις πάρα πολύ χρήσιμα πράγματα όπως να δεις video on demand με τραγουδάρες από το YouTube, άπειρες ταινίες και επιτέλους γαμάτες σειρές, να παίξεις παιχνίδια ή έστω, να σου προσφέρει μια περίοπτη θέση να στολίσεις ένα σεμεδάκι για να το δει στη γιορτή η γιαγιά που στο ‘φτιαξε. Τηλεόραση εννοώ τα ελάχιστα ελληνικά κανάλια που εκπέμπουν ό,τι να ‘ναι στο σπίτι των γονιών μας αλλά και κάθε ηλικιωμένου όπως και δήποτε, ενώ η μόνη επιλογή που τους δίνεται είναι είτε να διαλέξουν ποια “σούπα” θα δουν είτε να την κλείσουν. Μα η δεύτερη επιλογή είναι περίπου σαν μύθος στα κεφάλια τους, σαν να μην την είχαν ποτέ. Κανείς τους δεν την έχει κλείσει.
Έβλεπα τηλεόραση φανατικά καθημερινά, ό,τι βλεπόταν και δεν βλεπόταν μέχρι πριν περίπου 10 χρόνια. Πλέον, βλέπω τηλεόραση αποσπασματικά τις λίγες μέρες κάθε χρόνο που βρίσκομαι στην Ελλάδα, σε όλα σχεδόν τα σπίτια ηλικιωμένων συγγενών που επισκέπτομαι και κάθε φορά οι τόνοι ανεβαίνουν όλο και περισσότερο, οι ειδήσεις που υπο κανονικές συνθήκες θα προσπέρναγες γίνονται πρώτο θέμα με όλο και πιο έντονη δραματική μουσική και πάντα έναν ή και δύο “ειδικούς” να τις αναλύουν, ή μάλλον να υπεραναλύουν οτιδήποτε δεν πρέπει να αναλύσουν και περιέργως να αγνοούν ή να μην αναφέρουν καν όσα θα έπρεπε να συζητούν, να προτείνουν αληθινές, απτές και επιστημονικά τεκμηριωμένες αιτίες και λύσεις.
Φασισμός, λαϊκισμός, έλλειψη δημοκρατίας, έλλειψη ελευθεροτυπίας, περιβάλλον. Θέματα τζιζ που κανείς “ειδικός” δεν θα σου αναλύσει ποτέ. Και οι μέρες περνούν. Δυσάρεστα και τρομακτικά. Αλλά για κάποιο λόγο, εθίζεσαι. Κι αν στ’ αλήθεια τύχει μια μεγάλη είδηση, μια σοβαρή εξέλιξη, μια θεομηνία πραγματική, τότε εκεί μιλάμε για υπερθέαμα από τα λίγα με ελάχιστη πάντα αναφορά στο μετά. Την τηλεόρασή μας δεν την ενδιαφέρει το μετά αν δεν είναι τόσο δραματικό όσο το τώρα – βλέπε “Φύσσας”, “Μάτι” και “Γρηγορόπουλος” όταν δεν είναι η επέτειος της “αποφράδας μέρας” και κυρίως όταν δεν παίζουν ιδιαίτερα μπάχαλα στο γυαλί.
Αλλά δεν είναι μόνο οι ειδήσεις. Στην ελληνική τηλεόραση οι περισσότερες γυναίκες είναι χαζές ή μάλλον οφείλουν να δείχνουν χαζές και φέρονται περίεργα, ενώ οι άνδρες διακόπτουν, φωνάζουν χωρίς λόγο, κοιτούν αδιάκριτα, σχολιάζουν τις γυναίκες αδιάκριτα και φέρονται σαν γόηδες ακόμη κι αν δεν βλέπονται. Το χειρότερο, όλοι αυτοί οι “ιδιαίτεροι” και πολύ συγκεκριμένοι τύποι ανθρώπου που ευδοκιμούν στις τηλεοράσεις μας, έχουν εν τέλει ένα και μοναδικό αποτέλεσμα. Δεν ψυχαγωγούν και δεν ενημερώνουν. Μόνο εκπαιδεύουν. Η τηλεόρασή μας είναι άκρως εκπαιδευτική. Απόδειξη, οι κλώνοι τους όπου γυρίσεις και σταθείς. Μας μαθαίνει από το πώς να ντυνόμαστε, μέχρι πώς να φερόμαστε και να μιλάμε. Εντελώς διαφορετικά για κάθε φύλο, είναι σημαντικό φαίνεται αυτό.
Σέβομαι το γεγονός πως η τηλεόραση είναι παρέα για τους μοναχικούς όπως ήταν κάποτε το ραδιοφωνάκι για τους ακόμη παλιότερους. Καταλαβαίνω πως λίγοι μπορούν να ξοδέψουν καθημερινά χρήματα για να ενημερώνονται από εφημερίδες ενώ τόσα χρόνια συνήθειας να πατάς ένα κουμπί και να έχεις στο σαλόνι σου ένα σπάνιο freak show και μάλιστα ενώ καθαρίζεις τα φασολάκια σου, δεν είναι λίγο. Καταλαβαίνω ακόμη πως η τηλεόραση είναι το “παράθυρο” στον κόσμο για όσους δεν μπορούν να κάνουν χρήση του διαδικτύου -που ακόμη κι αν τα καταφέρουν, οι περισσότεροι λειτουργούν ακριβώς όπως έμαθαν να λειτουργούν την τηλεόραση: δύο – τρία συγκεκριμένα “κανάλια” και αυτό ήταν όλο. Διότι κάθε μέσο, ακόμη και ένα τόσο πολλά υποσχόμενο και ευρύ όπως το internet, όταν “μολυνθεί” από τους τηλεορασάνθρωπους μπορεί να γίνει ίδιο και χειρότερο.
Αυτό που δεν καταλαβαίνω λοιπόν είναι πώς αφήσαμε το παράθυρο αυτό στον κόσμο που λέγεται “τηλεόραση”, να γίνει το κύριο παράθυρο στον κόσμο για τους περισσότερους, πώς αφήσαμε τόσο πολύ καιρό να τους εκπαιδεύει για έναν άλλο κόσμο, χωρίς ήθη, ηθική και φρένο. Χωρίς καμία απολύτως αλήθεια και υπερβολικά κακή αισθητική. Κι απ΄ότι φαίνεται, τόσα χρόνια εκπαίδευσης σε άθλια εικόνα, άθλιο τρόπο σκέψης και σε άθλια πρότυπα συμπεριφοράς, απλά δούλεψαν.
Η παιδεία, η κρίση, οι πολιτικοί, η κακή μας κατάσταση, μάλλον όλα αυτά είναι τα μεθεόρτια. Το πιθανότερο, ακόμη και όσοι δημιουργούν τα τηλεοπτικά προγράμματα, να μην έχουν συνειδητοποιήσει τι ακριβώς έχουν κάνει. Πόσο πολλή τηλεόραση έχουμε δει και πόσο μας έχει γαλουχήσει.
Τα προγράμματα, αντί για σήμα που να προειδοποιεί για την καταλληλότητα ανάλογα την ηλικία, θα έπρεπε να έχουν μονάχα προτεινόμενο χρόνο έκθεσης. Διότι δεν έχει καμία σημασία ποιος θα δει οτιδήποτε πια στην τηλεόραση, καθώς η ποιότητα είναι μόνο μία και όπως αποδεικνύεται, ακατάλληλη σε κάθε περίπτωση. Ό,τι ηλικία κι αν έχεις, αρκεί να δεις ένα δεκάλεπτο πρωινάδικα ή ειδήσεις για να σου καταστρέψει χρόνων εκπαίδευσης και λογικής. Άρα το μόνο ουσιαστικό μέτρο απεξάρτησης είναι να πέφτει σήμα πόσο χρόνο επιτρέπεται κανείς να εκτεθεί σε κάθε τηλεοπτική εκπομπή.
Ίσως έτσι -μαγική σκέψη αλέρτ απομακρύνετε τους αισιόδοξους από την οθόνη- ξεκινήσουμε πάλι να συζητάμε μεταξύ μας, να φερόμαστε και να μοιάζουμε με ανθρώπους, να αλλάξουμε πρότυπα και να αρχίσουμε να θαυμάζουμε όσους στ’ αλήθεια προσφέρουν ή αλλάζουν τον κόσμο, ίσως αρχίσουμε πάλι να σκεφτόμαστε. Λογικά εννοώ.
