Οι πρώτοι κλώνοι πιθήκου δημιουργήθηκαν σε κινεζικό εργαστήριο, έγραφε η είδηση στο BBC στην αρχή της χρονιάς που κλείνει. 24 του Γενάρη. Μέσα από σύνδεσμο που έδινε το κείμενο, έφτασα στην περίληψη μιας δημοσίευσης στην περιοδική έκδοση Cell. Διαγώνια, πέρασα με το μάτι τις τεχνικές λεπτομέρειες και στάθηκα στην τελική φράση: Έτσι, η κλωνοποίηση πιθήκων μακάκων μέσω SCNT είναι εφικτή με τη χρήση εμβρυϊκών ινοβλαστών.
Κάτι δεν μου καθόταν. Πιθανά κάποιο κενό στη μνήμη ή στην ενημέρωσή μου. Είχαν περάσει πάνω από είκοσι χρόνια από τη γέννηση της Dolly, του προβάτου – κλώνου. Απόρησα: τί το ιδιαίτερο απαιτούσε η τεχνολογία κλωνοποίησης ενός πιθήκου, περισσότερο από αυτήν που κλωνοποίησε ένα πρόβατο, ώστε να δικαιολογείται η καθυστέρηση δύο δεκαετιών; Θηλαστικά και τα δύο, εξίσου σύνθετοι οργανισμοί. Επίσης, συνειδητοποίησα ότι μου ήταν άγνωστο αν υπήρχε ειδική πρόβλεψη στο σχετικό ρυθμιστικό πλαίσιο για τα πρωτεύοντα. Το έψαξα.
Η συγκεκριμένη μέθοδος κλωνοποίησης, η πυρηνική μεταφορά στα σωματικά κύτταρα (Somatic cell nuclear transfer – SCNT) βασίζεται στην απομάκρυνση του πυρήνα από ένα ωάριο όπου στη συνέχεια εισάγεται ο πυρήνας ενός άλλου, σωματικού (οπουδήποτε από το κορμί – αίμα, δέρμα, ιστός) κυττάρου. Ύστερα από χημικό ερεθισμό (δίχως τη γλύκα του σπέρματος) το ωάριο αναπτύσσεται σε έμβρυο από το οποίο μπορεί να παραχθούν είτε βλαστοκύτταρα είτε, εφόσον ακολουθήσει εμφύτευση σε παρένθετη μητέρα, να γεννηθεί κλώνος, αντίγραφο του δότη του πυρήνα.
Σάλο είχε προκαλέσει η γέννηση της Dolly. Θυμόμαστε τις τεράστιες αντιδράσεις, τη σύγχυση και τις πολλές υπερβολές. Ίσως ήταν η μόνη φορά που ζήτημα βιοηθικής βρήκε το δρόμο να καταλήξει σε καθημερινές συζητήσεις. Δικαιολογημένα, το επίτευγμα ήταν σημαντικό. Παρά φύσει αναπαραγωγή. Οι αντιδράσεις βασισμένες σε εύλογους φόβους κατά πόσο η μέθοδος θα μπορούσε να εφαρμοστεί στην αντιγραφή ανθρώπων.
Ήξερα ότι είχαν τεθεί κάποιοι κανόνες. Αλλά ψάχνοντας, βρήκα ότι αν και η κλωνοποίηση ανθρώπων (υπογραμμίζω ολόκληρου, ενιαίου, αρτιμελούς ανθρώπου: reproductive human cloning) απαγορεύεται σε περισσότερες από 70 χώρες, δεν υπάρχει κανόνας ούτε «αυτορρύθμιση» του ακαδημαϊκού και ερευνητικού κόσμου, που να εμποδίζουν την εφαρμογή της σε πρωτεύοντα. Αναλυτικότερα, στην post-Dolly εικοσαετία, 23 είδη θηλαστικών έχουν κλωνοποιηθεί (… κουνέλια, σκυλιά, νυφίτσες, γουρουνάκια και βέβαια ποντίκια…). Επιπρόσθετα, πολλές και δημοφιλείς οι συζητήσεις για κλωνοποίηση σε εξαφανισμένα είδη όπως τα μαμούθ (γοητευτικό!). Είχε διαπιστωθεί όμως ένα πρόβλημα. Οι πολλαπλές προσπάθειες να γεννηθεί ζωντανός κλώνος πιθήκου είχαν αποτύχει, καθώς τα γονίδια πρωτεύοντος αντιδρούσαν στη διαδικασία. Η ομάδα στο Ινστιτούτο Νευροεπιστημών της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών στη Σανγκάη το πέτυχε, με τη χρήση κυττάρων εμβρύων, ελαχιστοποιώντας έτσι την αντίδραση των γονιδίων, εναρμονίζοντας της συμπεριφορά τους και ελέγχοντας τη φθορά στο ωάριο. Ακολούθησε εμφύτευση των εμβρύων σε μήτρα παρένθετων θηλυκών μακάκων, κυοφορία και success story. Όχι 100%, αλλά τα κατάφεραν:
«…Όσον αφορά στην πυρηνική μεταφορά σωματικών κυττάρων (SCNT) με τη χρήση ινοβλαστών εμβρύου πιθήκου, επιβεβαιώθηκαν 6 εγκυμοσύνες σε 21 παρένθετες μητέρες και έδωσαν 2 υγιή μωρά…»
Όπως και να ’χει το πράγμα: γιατί όλα στην τελική, δείχνουν τόσο λογικά και εύκολα;
Η Ζονγκ Ζονγκ και η Χούα Χούα γεννήθηκαν με διαφορά δύο εβδομάδων, ολόμοιες, αντίγραφα. Κλείνουν τον ένα χρόνο ζωής με υγεία, δίχως να έχουν μέχρι στιγμής «εκδηλώσει δυσλειτουργία στη συμπεριφορά».
Happy copy paste-day και στις δύο.
Οι Κινέζοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η δημιουργία μεγάλων πληθυσμών κλώνων θα δώσει περισσότερη αξιοπιστία σε δοκιμές μεθόδων θεραπείας ασθενειών και σε νέα φάρμακα, σε περίπτωση δοκιμών που χρησιμοποιούν πιθήκους. Υποστήριξαν επίσης ότι τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί για τη δημιουργία ανθρώπινων κλώνων. Άλλοι, αμφισβήτησαν την αποτελεσματικότητα της μεθόδου, ειδικά όσον αφορά στους κλώνους ανθρώπου, αλλά και σε σχέση με το ποσοστό επιτυχίας το οποίο την καθιστά μη αποτελεσματική και ακριβή για πρακτική εφαρμογή.
Το ζήτημα της βιοηθικής παραμένει ανοικτό και περισσότερο επείγον από τότε με τη Dolly.
«Από τεχνική άποψη μπορούμε να κλωνοποιήσουμε άνθρωπο», δήλωσε ερευνητής της κινεζικής ομάδας. «Αλλά δεν πρόκειται να προχωρήσουμε. Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο να κάνουμε κάτι σχετικό με κλωνοποίηση ανθρώπου».
——————
Ο Δημήτρης ήταν ένα πιτσιρίκος τέσσερα χρόνια μικρότερός μου. Η οικογένειά του έμενε στην ίδια πολυκατοικία με τη δική μου οικογένεια. Εγώ στην έκτη δημοτικού, εκείνος κάθε πρωί βάδιζε δίπλα μου με τη σάκα του για το σχολείο. Έτσι του έλεγε η μητέρα του να κάνει. Δεν μιλούσαμε, πρέπει να τον ένιωθα αγγαρεία, εκείνο το βάρος να τον προσέχω. Μετά από δύο χρόνια έπαθε καρκίνο και πέθανε. Θυμάμαι ένα βράδυ στην είσοδο της πολυκατοικίας. Στεκόμουν με τον πατέρα μου, σταμάτησε ένα αυτοκίνητο και βγήκε από μέσα ο πατέρας του Δημήτρη που βαστούσε τη μητέρα του. Σχεδόν την έσυρε στην είσοδο. Αυτή έκλαιγε, δυνατά με λυγμούς, και φώναζε. Γύρισε ο πατέρας και λέει στο δικό μου, τον σαστισμένο: «Τελειώνουμε όπου να ‘ναι!»
Πέρασαν δυο-τρία χρόνια και η μητέρα του Δημήτρη έμεινε έγκυος. Γέννησε ένα υγιέστατο κοριτσάκι. Το βάπτισαν Δήμητρα. Το θυμάμαι να μεγαλώνει χαρούμενο, ανάλαφρο.
Όταν, στην τελική, από τη μία είναι ο τοίχος που χτυπάς το κεφάλι σου, με απελπισία, μπας και βρεις μια χαραμάδα, ένα ψήγμα φωτός σε αυτό που δεν κατανοείς αλλά σε πονάει και σε πνίγει, κι από την άλλη είναι αυτό που τελικά δείχνει τόσο εύκολο και φωτεινό – κι ας είναι ψευδαίσθηση – ναι, θα προχωρήσουμε. Όπως παλιά κάποιες υιοθεσίες, στην αρχή παράνομα, κάτω από το τραπέζι, χαμηλόφωνες συζητήσεις σε προθαλάμους μικρών ιδιωτικών εργαστηρίων. Και ύστερα από κάμποσα χρόνια, δύο τρεις γενιές, θα το εξορθολογίσουμε και θα το φέρουμε στο φως, λουστραρισμένο και κυριλέ, ύστερα από εισήγηση οικογενειακών συμβούλων και ψυχολόγων και συζητήσεις σε Κοινοβούλια χωρών που δεν φοβούνται την πρωτοπορία.
Γιατί πώς να αντιμετωπίσεις αυτά τα παιδιά του μέλλοντος, τα «υγιή δίχως καμία δυσλειτουργία στη συμπεριφορά».
Θα τα κάνεις delete;
Δεν θα είναι η πρώτη φορά που τα πράγματα προχώρησαν έτσι.