Ο Παναμάς ήταν κάποτε επαρχία της Κολομβίας. Εκμεταλλευόμενες ταραχές και τη γενική δυσαρέσκεια των κατοίκων της επαρχίας, οι ΗΠΑ έστειλαν το 1903 στρατεύματα με αποτέλεσμα τη σύνταξη ενός σχεδίου συνθήκης η οποία έδινε το δικαίωμα στους Αμερικανούς ν’ ανοίξουν την ποθητή διώρυγα. Το Κογκρέσο των ΗΠΑ επικύρωσε το έγγραφο αλλά η Κολομβία αρνήθηκε. Οι κάτοικοι επαναστάτησαν και η Κολομβία έστειλε δικό της στρατό, τον οποίο αναχαίτισαν οι αμερικανικές δυνάμεις. Οι ΗΠΑ αναγνώρισαν την κυβέρνηση της νέας χώρας, με εκπρόσωπό της το Γάλλο μηχανικό Philippe Bunau-Varilla που υποκίνησε την εξέγερση και που θα έβλεπε (επιτέλους) το κανάλι του να χτίζεται. Οι Αμερικανοί έθεσαν υπό τον έλεγχό τους μια ζώνη πλάτους 10 μιλίων κατά μήκος της σχεδιαζόμενης διώρυγας η οποία ολοκληρώθηκε το 1914. Ανοικτό παρέμεινε το ζήτημα της κυριαρχίας στη ζώνη έως το 1977, οπότε συμφωνήθηκε η παραχώρηση το 1999 των δικαιωμάτων στον Παναμά.
Το 1970 η CIA προσέλαβε στις υπηρεσίες της το Manuel Noriega, επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της κυβέρνησης του Παναμέζου δικτάτορα Omar Torrijos. Η συνεργασία κόπηκε το 1977 εξαιτίας των σχέσεων του Noriega με το εμπόριο ναρκωτικών αλλά συνεχίστηκε το 1979 με την επικράτηση του Daniel Ortega και των Sandinistas στη Νικαράγουα. Οι Αμερικανοί ανέχτηκαν τη σχέση του (δικτάτορα πλέον) Noriega με τα καρτέλ, μέχρι που ήρθαν στο φως αναφορές ότι ενεργούσε ως τριπλός πράκτορας: ΗΠΑ – Κούβα – Νικαράγουα. Οι εντάσεις στη ζώνη της διώρυγας μεταξύ αμερικανικών και παναμέζικων στρατευμάτων και η ακύρωση από το Noriega των αποτελεσμάτων εθνικών εκλογών που έδιναν το προβάδισμα για την Προεδρία της χώρας στον αντίπαλό του Guillermo Endara, έδωσαν αφορμή στον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ George Bush να δώσει εντολή για εισβολή στον Παναμά, στις 20 Δεκεμβρίου του 1989. Ο Noriega συνελήφθη και ο Endara ανακηρύχθηκε από τα αμερικανικά στρατεύματα Πρόεδρος της χώρας.
Η όλη επιχείρηση κόστισε τη ζωή σε 23 Αμερικανούς στρατιώτες, 3 Αμερικανούς πολίτες, 150 Παναμέζους ένστολους και περίπου 500 πολίτες της χώρας.
Εκείνο τον καιρό, στα τέλη του ’80, δεκαετία που πολλοί, οι περισσότεροι νεότεροί μου, αναπολούν ως εποχή αθωότητας, ζούσα στις Η.Π.Α. Από την εισβολή στον Παναμά δύο πράγματα θυμάμαι, συνειρμικά, αυτόματα. Μια φωτογραφία στο Esquire (περιοδικό που εκτιμώ) του Noriega με μια λεζάντα που αναφερόταν σε αυτόν ως pizza face. Και μια αξιοθρήνητη διαδήλωση βράδυ στο Broadway, στο Times Square, στην οποία δεν πρέπει να συμμετείχαν πάνω από 200 άτομα – περιφερόμενα με πλακάτ σε σιωπηλό κύκλο στον κρύο χειμωνιάτικο αέρα, κάτω από τα φώτα και τους ουρανοξύστες.
Διαβάζω σχεδόν καθημερινά τους NY Times, μια συνήθεια που έχω κρατήσει από εκείνα τα χρόνια. Η εφημερίδα έχει χάσει το μέτρο. Μια συνεχής εμμονική προσέγγιση στο πρόβλημα (όντως) του νυν Προέδρου των ΗΠΑ η οποία τελικά, πιστεύω, θα γυρίσει μπούμερανγκ.
Και σήμερα η ωραιοποίηση εκείνη της περιόδου, με αφορμή το θάνατο του τότε Προέδρου.
