Το κείμενο που ακολουθεί δεν γράφτηκε με σκοπό να προκαλέσει, ούτε να πουλήσει εξυπνάδα Μεγάλη Παρασκευή σε όσους νηστεύουν. Αφορμή ήταν η αναμενόμενη αύξηση της τιμής του σουβλακιού από την 1η Μαΐου (η οποία θα αποφευχθεί για την ώρα, μετά την παρέμβαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού με βάση το παράνομο του εναρμονισμένου καθορισμού τιμών πώλησης από επιχειρήσεις). Παράλληλα, αιτία ήταν η επίκαιρη συζήτηση για το βιγκανισμό (που θα κρατήσει).

Μια έντονη παιδική ανάμνηση, από τα χρόνια που ζούσαμε στη Σιάτιστα, είναι από τα Σάββατα που κατεβαίναμε οικογενειακώς στην Κοζάνη για σινεμά. Μετά την προβολή με πήγαιναν σε ένα σουβλατζίδικο. Το κρέας στο ψωμάκι, κόκκινο πιπέρι και κρεμμύδι, το βλέμμα μου σ’ έναν πίνακα, η Έναστρη Νύχτα του βαν Γκογκ στον τοίχο. Οπτικό και γευστικό ερέθισμα, στρόβιλοι ευχαρίστησης στο μυαλό μου.

Από μικρός μεγάλη η όρεξή μου για το κρέας. Λύκο με αποκαλούσε ο παππούς μου, επιθετικό επειδή τρώω πολύ κρέας ο σύντροφός μου.

Πολλές οι επιπτώσεις της διατροφικής εξάρτησής μας από το κρέας. Για παράδειγμα, όσον αφορά στο περιβάλλον, στο υδατικό αποτύπωμά της (το οποίο φανερώνει το νερό που κοστίζει η παραγωγή και κατανάλωση ενός αγαθού ή υπηρεσίας), υδροβόρα η αλυσίδα παραγωγής των σουβλακιών, σύμφωνα με μελέτη την οποία ανέφερε το δελτίο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (19/7/2010). Για το σουβλάκι λοιπόν, στην κορυφή των προτιμήσεων των Ελλήνων, η ετήσια κατανάλωση (τότε) έφτανε τα 3 δισεκατομμύρια τυλιχτά και καλαμάκια ετησίως. Με βάση το μέσο βάρος σε χοιρινό κρέας, πίτα και ντομάτα (162 gr) δίχως συνυπολογισμό της κατανάλωσης νερού στο ψήσιμο του κρέατος και στο πλύσιμο των πιάτων, το νερό ισοφάριζε ετησίως εικοσιένα ταμιευτήρες Μαραθώνα.

Μεγάλες οι επιπτώσεις και μια αίσθηση ενοχής ταυτόχρονα. Όσον αφορά στη δική μου λαχτάρα θα μπορούσα να γίνω vegan, αυστηρά χορτοφάγος, λατρεύω τα σπαράγγια και τις μπάμιες και τις μπάμιες τις μαγειρεύω νόστιμα. Πόσο υδροβόρα άραγε η καλλιέργεια της μπάμιας;

Θα μπορούσα ν’ αρχίσω να περπατώ στις μύτες των ποδιών, σαν τη γάτα, ν’ αρνηθώ επιθυμίες, ν’ αναπνέω μόνο. Αλλά και η εισπνοή καταναλώνει υδρατμούς, έχει κάποιο αποτύπωμα, αερικό δεν μπορώ να γίνω. Θα μπορούσα, τέλος, ν’ αυτοκτονήσω σαν το Βικέντιο. Try not to breathe.

Θα μπορούσα αλλά δεν θα το κάνω, γιατί δεν το πιστεύω. Η ζωή έχει μάζα, ιστό και μεταβολισμό, πάντα κόστος. Για να μάθεις να ζεις πρέπει να το αποδέχεσαι και να δέχεσαι να πληρώσεις το βαθύ αποτύπωμά της.

Εξάρτηση ή φύση η κρεατοφαγία; Στη βάση, ένοχος τα γονίδια. Όταν κάποια κρίσιμη στιγμή κάλεσε η φύση τους προγόνους να διαλέξουν, κάποιοι επέλεξαν το δρόμο της κακίας, δοκίμασαν. Η φύση είχε βοηθήσει με πειρασμό, διευρύνοντας γι’ αυτούς λίγο το μονοπάτι. Όσοι παρέμειναν στο δρόμο της αρετής τους απέρριψε, δεν τους επέλεξε.

Εξηγούμαι.

Παλιά ιστορία, 65 εκατομμυρίων χρόνων, με τον ερχομό του Καινοζωικού αιώνα και του πατέρα των πρωτευόντων. Purgatorius το εν λόγω θηλαστικό, όμορφο όνομα ταιριαστό στο αποκαλυπτικό κλείσιμο του μεσαίωνα των ερπετών, του Μεσοζωικού. Ελπίδα αναγέννησης. Ο Purgatorius είχε αρνηθεί την εντομοφαγία των δικών του προγόνων για το νέκταρ της ανθοφαγίας και της φρουτοφαγίας μιας νέας εποχής. Πέρασε ο καιρός, στα 15 εκατομμύρια χρόνια πριν οι απόγονοί του πρόσθεσαν σπόρους και ξηρούς καρπούς στη δίαιτά τους. Τίποτα το ανησυχητικό και ένοχο – φαινομενικά. Τέλος Μειόκαινου και στα 6 εκατομμύρια εμφανίζεται ο Sahelanthropus, ο πρόγονος που σηματοδοτεί τη διαφοροποίησή μας από τους χιμπατζήδες (γνωστός από κρανίο που βρέθηκε στο Τσαντ το 2002) και που πιθανότατα ικανοποιούσε τη βασική συνθήκη για ένα ανθρώπινο μέλλον, το διποδισμό. Πατριάρχης όλων των Αυστραλοπιθήκων που στα 4 με 3 εκατομμύρια χρόνια είχαν προσθέσει εκ νέου έντομα στο μενού. Περιστασιακά και λίγο κρεατάκι, όχι τίποτα βαρύ και ανθυγιεινό, είχε λαδωθεί όμως το εντεράκι από τους ξηρούς καρπούς. Στα σωθικά τους, τα εντόσθια ακόμα χαρακτηριστικά φρουτοφάγων και φυλλοφάγων. Εξακολουθούσε μια κύστη στην αρχή του παχέος εντέρου, η απαραίτητη για πέψη φυτικών ινών.

Και πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια ο Αυστραλοπίθηκος είχε γίνει κρεατοφάγος με την κύστη να εκφυλίζεται στο σημερινό τυφλό έντερο και στη σκωληκοειδή απόφυση. Τη νέα κατάσταση μάλλον ερμηνεύει η αρχική βρώση φτωχών σε φυτικές ίνες ελαιούχων και λιπαρών σπόρων και ξηρών καρπών. Ετοίμασαν το έδαφος. Ίσως και τα πρώτα εργαλεία για το σπάσιμό τους ταίριαζαν να κόβουν κρέας σε πτώματα, να σπάνε κόκκαλα (και μέσα μεδούλι). Συνέβη και η αλλαγή κλίματος, το παγοκάλυμμα στην Αρκτική, ξηρές εποχές, λιγότερες φυτικές τροφές. Είχαμε επιτέλους και τα εργαλεία και την ανατομία – των σωθικών, της στάσης του σώματος, το βάδισμα στα δύο. Μελλοντικός επιδέξιος κυνηγός. Και όχι μόνο.

Αυτοτροφοδοτούμενη λούπα, ενδυνάμωση κλειστού βρόγχου. Η κατασκευή, η χρήση και η βελτίωση εργαλείων χρειάζονται φαιά ουσία. Η κατανάλωση κρέατος αυξάνει την απόδοση του εγκεφάλου, τη λειτουργία του, τη συγκέντρωση, την ευφυΐα. Πλούσιο σε βιταμίνη Β12, σπάνια σε φυτικούς ιστούς, που δεν μπορεί να φτιάξει το σώμα από μόνο του. Έλλειψή της και ασθενής η μνήμη, κατάθλιψη και κούραση. Οι γορίλες με φυτική δίαιτα έχουν διάπλαση και δύναμη μεγαλύτερη του ανθρώπου αλλά πολύ μικρότερο εγκέφαλο. Δεν θα είχαμε φτιάξει τόσο μυαλό δίχως την κρεατοφαγία. Η δύναμή μας ο εγκέφαλος. Όχι το κορμί.

Homo erectus – φωτιά – Homo ergaster – εργάτης – Homo sapiens – σοφία. Αύξηση του όγκου του εγκεφάλου, ικανότητα κατασκευής εργαλείων. Νους και πολιτισμός.

Πρέπει να ήταν τέτοια μέρα, Μεγάλη Παρασκευή. Έπαιζα στην αυλή στη Σιάτιστα, με ένα ζευγάρι παιδικά κιάλια όταν οι φίλοι μου ήρθαν φωνάζοντας, με πήραν και τρέξαμε που έσφαζαν το αρνί σε μια άλλη αυλή, πιο κάτω. Ο άντρας με το μαχαίρι και τις γαλότσες δεν νοιάστηκε που παιδιά έβλεπαν. Το μαχαίρι στο λαιμό, το μικρούλι βέλαζε κι εγώ ανακλαστικά, γιατί φοβήθηκα, πέρασα τα κιάλια μπροστά στα μάτια, δημιουργώντας εικονική πραγματικότητα. Κάτι σαν το «τοματοπολτός» του πατέρα για να μην φοβόμαστε σαν βλέπαμε αίμα σε κάποια σκηνή των ταινιών του Σαββάτου (κι εγώ που δεν φοβόμουν θύμωνα που μου το χαλούσε).

Ο πίδακας που πετάχτηκε σε ζουμ από το λαιμό του ζωντανού ήταν αίμα που δεν έδειχναν οι ταινίες εκείνα τα χρόνια.

Με ολοένα περισσότερο κρέας στη διατροφή, τον πληθυσμό ν’ αυξάνει, να πυκνώνει σε μητροπολιτικά κέντρα, με το βιοτικό επίπεδο ν’ ανεβαίνει, η κρεατοφαγία όντως έχει διάσταση εξάρτησης. Πολλές οι κτηνοτροφικές μονάδες με τα γουρούνια στην ανατολική Ασία, και αυτά στριμωγμένα ανακυκλώνουν ιούς, μεταλλάσσοντάς τους. Κοντά και οι άνθρωποι, στριμωγμένοι κι αυτοί. Ζωονόσοι. Η αφρικανική πανώλη των χοίρων που κτύπησε την Κίνα και αποδεκάτισε την παραγωγή εκεί ίσως οδηγήσει σε αύξηση των διεθνών τιμών χοιρινού κρέατος και περιορισμό της προσφοράς στις ευρωπαϊκές αγορές. Και πιθανά αύξηση της τιμής στα σουβλάκια.

Είναι η αύξηση της τιμής ενός πιτόγυρου. Είναι το υδατικό του αποτύπωμα, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη μη βιώσιμη εντατική κτηνοτροφία. Είναι η επίπτωση της υπερβολής στην υγεία.

Είναι και ότι κτίσαμε πολιτισμό βασισμένο στη σφαγή, που τον γέννησε η σφαγή. Είναι αυτό που είμαστε. Meat is murder.

Αλλά δίχως σφαγή δεν θα είχαμε την ικανότητα αναζήτησης του χαμένου χρόνου. Όταν τον βρήκαμε συνειδητοποιήσαμε το αίμα στις πόρτες των σπιτιών μας. Ίσως αυτή η επίγνωση ήταν το τίμημα του να γίνουμε ο άρχοντας του κήπου. Μαζί και μια αέναα επαναλαμβανόμενη ελπίδα ότι θα έρθει ένας αμνός, θυσία που θα σηκώσει το κρίμα μας μια για πάντα, στους αιώνες. Βαρύ το κόστος της ύπαρξης.