Διάβασα την επιφυλλίδα του Τάκη Θεοδωρόπουλου στην Καθημερινή. Προσπάθησα να καταλάβω μέσω ποιου μηχανισμού μπορεί κάποιος να αναθεωρήσει την άποψή του, και, μετά την τεκνοποίηση, να σταθεί κατά των αμβλώσεων. «Ο,τι πιο απλό το θεωρούσαμε τότε, ώσπου ήρθε η ώρα να κάνουμε κι εμείς παιδιά και να διαπιστώσουμε ότι δεν ήταν δα και τόσο απλό», γράφει ο Θεοδωρόπουλος σε ένα κείμενο που προσπαθεί να δικαιολογήσει τη στάση της εκκλησίας απέναντι στις αμβλώσεις. Και βέβαια διάβασα και κατάλαβα πολύ πιο εύκολα τον Γρηγόρη Φαρμάκη (εδώ) που μετά τη γέννηση της κόρης του έγινε ακόμα πιο ένθερμος υποστηρικτής τής ελευθερίας τής επιλογής.

Η συζήτηση για τις αμβλώσεις ξεκίνησε. Η δήλωση της Εκκλησίας για την καθιέρωση «Ημέρας Αγέννητου Παιδιού» φανερώνει τις προθέσεις της που όπως όλα δείχνουν δεν θα εξαντληθούν στην «Ημέρα». Ξαναδιάβασα την επιχειρηματολογία και των δύο πλευρών (pro-choice, pro-life) για να φρεσκάρω στο μυαλό μου το ακανθώδες αυτό θέμα που καταπώς φαίνεται θα μας απασχολήσει στο άμεσο μέλλον. Και εξεπλάγην γιατί διαπίστωσα ότι έσφαλα. Για να ακριβολογώ, διαπίστωσα ότι η θέση μου (υπέρ των αμβλώσεων/pro-choice) ήταν μια θέση που υποστήριζα για τους λάθος λόγους. Γιατί απέρριπτα αβασάνιστα το κύριο επιχείρημα της αντίπαλης πλευράς των pro-lifers. Ποιο είναι αυτό το επιχείρημα; Η κομβική στιγμή για τους pro-lifers είναι η στιγμή της σύλληψης γιατί από τη στιγμή εκείνη, το σύμπλεγμα αυτό των κυττάρων, που αποτελούν το γονιμοποιημένο ωάριο με το γονιδιακό υλικό από τους δύο γονείς, δεν συνιστά απλό σύμπλεγμα κυττάρων αλλά έναν ανθρώπινο οργανισμό. Και ένας ανθρώπινος οργανισμός δεν γίνεται να υπόκειται στις επιθυμίες και τις ορέξεις της γυναίκας που τον κυοφορεί, γιατί σε περίπτωση άμβλωσης θα είναι σα να επιτρέπουμε τον φόνο. Άρα, οι αμβλώσεις πρέπει να απαγορευτούν. Αυτό το επιχείρημα λοιπόν, δεν είναι ένα σαθρό επιχείρημα. Δεν είναι ένα επιχείρημα που απορρίπτεται αβασάνιστα, όσο κι αν κάποιοι ζορίζονται. Η πλευρά που είναι υπέρ των αμβλώσεων/pro-choice υποστηρίζει (μεταξύ άλλων) ότι το γονιμοποιημένο ωάριο δεν είναι πρόσωπο, και άρα εναπόκειται στις επιθυμίες και τις ορέξεις της γυναίκας που το κυοφορεί να αποφασίζει αν θα το αφήσει να γεννηθεί ή όχι. Αυτή η θέση, συνιστά με τη σειρά της ένα επιχείρημα (αφού δοθούν οι λόγοι που απογυμνώνουν από την έννοια του προσώπου το κυοφορούμενο γονιμοποιημένο ωάριο) που δεν καταρρίπτει το επιχείρημα της αντίπαλης πλευράς τόσο εύκολα. Το λογικό κομμάτι του επιχειρήματος (υπέρ των αμβλώσεων) δεν είναι τόσο ξεκάθαρο όσο ίσως θα ήθελαν κάποιοι να είναι γιατί δεν είναι τόσο εύκολο να απογυμνωθεί το γονιμοποιημένο ωάριο, από την (εγγενή) ιδιότητά του του προσώπου – ανθρώπινου οργανισμού που υπόκειται σε δικαιώματα, και να υποβιβαστεί σε απλό σύμπλεγμα κυττάρων. Δεν είναι τόσο εύκολο να τραβήξουμε τη γραμμή της χρονικής στιγμής που θα καθορίζει την υπαγωγή του γονιμοποιημένου ωαρίου σε καθεστώς δικαιωμάτων. Αυτό όμως που ενισχύει το επιχείρημα (υπέρ των αμβλώσεων) και κατά την άποψη μου επιτυγχάνει καθοριστικό πλήγμα στο αντίπαλο στρατόπεδο είναι η ηθική διάσταση του επιχειρήματος.

Και όταν αναφέρομαι στην ηθική διάσταση εννοώ τη δυνατότητα επιλογής που δίνεται στη γυναίκα να αποφασίζει για το σώμα και τη ζωή της. Ένας διαβασμένος pro-lifer, ένας υποστηρικτής της απαγόρευσης των αμβλώσεων, θα σας σύρει σε ένα επιχείρημα που θα σας αναγκάσει να δείτε ότι δεν γίνεται να αποδεχθείτε τον φόνο του αγέννητου εμβρύου. Ένας ικανός pro-lifer θα σας βάλει σε έναν ειρμό σκέψης όπου δύσκολα θα μπορείτε να αρνηθείτε το θαύμα που ενέχει το συνεχές της ζωής από τη στιγμή της σύλληψης. Η γραμμή που τραβάτε, θα σας πει, αυτή τής χρονικής στιγμής μέχρι την οποία επιτρέπεται η άμβλωση, είναι μια αυθαίρετη γραμμή, μια γραμμή στην άμμο. Δύσκολα θα αρνηθείτε ότι το γονιμοποιημένο ωάριο με το γονιδιακό υλικό των δύο γονιών δεν είναι πρόσωπο, δεν είναι ένας ανθρώπινος οργανισμός, που υπόκειται σε δικαιώματα. Και αν δεν μπορείτε να το αρνηθείτε αυτό, πράγμα απολύτως δόκιμο, τότε θα εγκλωβιστείτε στη ρητορική του φόνου. Και η ρητορική του φόνου είναι αμείλικτη καθότι όλοι γνωρίζουμε ότι κάτι ζωντανό θα φονευθεί στην άμβλωση. Οι περισσότεροι θα αναφωνήσουν ότι αυτό είναι ανεπίτρεπτο γιατί το γονιμοποιημένο ωάριο είναι μια ξεχωριστή οντότητα, ένας ξεχωριστός ανθρώπινος οργανισμός που φωνάζει για τα δικαιώματά του.

Εγώ, προσωπικά, θα δεχόμουν να μπω σε μια συζήτηση στην οποία θα παραδεχόμουν ότι το γονιμοποιημένο ωάριο που κυοφορεί η γυναίκα είναι άνθρωπος, με όλη τη σημασία της λέξης, αλλά παρόλα αυτά θα συνέχιζα να υποστηρίζω το δικαίωμα της μητέρας στην απόφαση της άμβλωσης. Θα συνέχισα να υποστηρίζω το δικαίωμά της στην επιλογή ακόμη και αν η επιλογή αυτή σημαίνει φόνο. Και αυτό γιατί στη συγκεκριμένη περίπτωση τίθεται ένα ερώτημα: η ζωή του εμβρύου ή η ζωή της μητέρας; Προσέξτε ότι εδώ, η ζωή του εμβρύου είναι κυριολεκτικά η ζωή του (θα θανατωθεί), ενώ η ζωή της μητέρας είναι μεταφορικά η ζωή της. Είναι η ζωή της ιδωμένη ως αυτό το σύνολο επιλογών και αποφάσεων που θα την καθορίσουν. Επίσης, προσέξτε ότι δεν λέω «γονιμοποιημένου ωαρίου», που σαν ορολογία ήδη θέτει την ωρολογιακή βόμβα της κατάρριψης της θέσης κατά της άμβλωσης, αλλά λέω «εμβρύου». «Εμβρύου» από την πρώτη στιγμή της σύλληψης. Στο ερώτημα αυτό λοιπόν, πρέπει η γυναίκα να μπορεί να επιλέξει ακόμη κι αν γνωρίζει ότι σκοτώνει έναν άνθρωπο όχι για να μείνει ζωντανή κυριολεκτικά, αλλά μεταφορικά. Και πρέπει να μπορεί να το κάνει αυτό γιατί αυτό είναι το τίμημα της επιλογής. Και πρέπει να μπορεί να το κάνει αυτό γιατί αυτή η επιλογή σημαίνει ελευθερία, αυτονομία, αξιοπρέπεια, και ισότητα απέναντι στον άνδρα που έχει πάντα τη δυνατότητα να αλλάζει γνώμη και να αποχωρεί μεσούσης της εγκυμοσύνης. Γιατί πίσω από τα επιχειρήματα των pro-lifers, των υποστηρικτών της απαγόρευσης των αμβλώσεων, κρύβονται πάντοτε αυτοί που υποσκάπτουν και διαβάλλουν και εποφθαλμιούν την ελευθερία της γυναίκας στην επιλογή της, εξυφαίνοντας στον μανδύα μιας γενετικής νομοτέλειας της φύσης τη μετουσίωσή της όχι μόνο σε σκεύος ηδονής αλλά και σε σκεύος κυοφορίας. Πίσω από τις συζητήσεις για το δημογραφικό, ή τα δικαιώματα του εμβρύου, ή του δώρου του Θεού, ή του θαύματος της ζωής ελλοχεύουν τα πλοκάμια μιας άτεγκτης πατριαρχίας. Ακριβώς λοιπόν επειδή στον κοινωνικό στίβο αυτή η γενετική νομοτέλεια της εγκυμοσύνης του θηλυκού συνιστά πολλές φορές μειονέκτημα, η γυναίκα πρέπει να έχει το δικαίωμα στην επιλογή ακόμη και αν γνωρίζει, πέρα από κάθε αμφιβολία, ότι φονεύει έναν άνθρωπο. Το διακύβευμα στο ερώτημα «η ζωή του εμβρύου ή η ζωή της μητέρας;» θα πρέπει να είναι η ελευθερία της επιλογής. Η αυτονομία και η αξιοπρέπεια της γυναίκας είναι το χαρτί που θα πρέπει να μπορεί εξαγοράζει ακόμη και αυτό τον φόνο. Όποιος φρίττει απέναντι σε κάτι τέτοιο ας αναλογιστεί ότι πολιτισμός σημαίνει επιλογές και ελευθερία. Και επιλογές και ελευθερία χωρίς αίμα στα χέρια μας ελάχιστες φορές έχουμε βιώσει στην ιστορία μας ως είδος.

Για να κλείσω, θα επιστρέψω ξανά στην απορία μου, της αρχικής παραγράφου, για το ποιος είναι αυτός ο μηχανισμός που κάνει κάποιον να γίνεται γονιός και να αναθεωρεί τη στάση του απέναντι στις αμβλώσεις, και να λέει όπως είπε ο Τάκης Θεοδωρόπουλος «[…] ώσπου ήρθε η ώρα να κάνουμε κι εμείς παιδιά και να διαπιστώσουμε ότι δεν ήταν δα και τόσο απλό». Αντί απάντησης, θα σας αφηγηθώ ένα απλό σκηνικό. Ένα σκηνικό που πολλοί από εμάς έχουν βιώσει από πρώτο χέρι.

Φαντάσου, είπα στον εαυτό μου, να είμαι στο μέλλον ένας γονιός που τελικά το φέρνουν έτσι τα πράγματα και χρειάζομαι τη βοήθεια των παιδιών μου για να επιβιώσω. Βοήθεια όχι μόνο οικονομική αλλά χειροπιαστή. Φαντάσου να είμαι ένας γονιός που δεν θα μπορώ να υποστηρίξω τον εαυτό μου και δεν θα έχω την οικονομική άνεση να έχω κάποιον διαρκώς μαζί μου για να με υποστηρίζει. Φαντάσου, είπα στον εαυτού μου, η μόνη μου επιλογή να είναι κάποιο αμφιβόλου ποιότητος γηροκομείο ή τα παιδιά μου. Και φτάνει η μέρα που έρχονται τα παιδιά μου, ιδανικά κόρες, και μου λένε, «θυμάσαι που πάντα έλεγες ότι το ύψιστο αγαθό είναι η ελευθερία; Ότι το ύψιστο αγαθό είναι η δυνατότητα της επιλογής; Ε λοιπόν πατέρα, εμείς τα βάλαμε κάτω και επιλέξαμε. Επιλέξαμε τους εαυτούς μας. Επιλέξαμε τις ζωές μας. Δεν μπορούμε να σου σταθούμε όπως χρειάζεται να σου σταθούμε γιατί αν το κάνουμε θα επιβαρύνουμε δυσβάστακτα τις ζωές μας. Σε αγαπάμε, σε ευχαριστούμε που μας έφερες στον κόσμο και έκανες ό, τι έκανες για να μεγαλώσουμε, αλλά τώρα θα ζήσουμε τις δικές μας ζωές. Και αυτό δεν μας ήρθε ουρανοκατέβατο. Το μάθαμε από σένα που έλεγες πάντα ότι ακόμη κι αν η άμβλωση ήταν φόνος, σημασία είχε η ελευθερία της γυναίκας – η ελευθερία μας. Τώρα, θα χρειαστεί να “φονευθείς” εσύ. Θα χρειαστεί να βιώσεις στο πετσί σου το τίμημα της ελευθερίας.