Come to this house, be one of us – The Who, Tommy

Κάποια χρόνια πίσω, με προχωρημένη την κρίση, με την ανεργία, τα κλειστά καταστήματα, τις μειώσεις μισθών, τη Χρυσή Αυγή ανενόχλητη να πουλάει προστασία και φόβο και με την άσχημη ψυχολογία, θυμάμαι ένα άρθρο. Στην Καθημερινή αν θυμάμαι καλά. Το άρθρο αναφερόταν σε κάποιους που τόλμησαν να πάρουν το ρίσκο να αφήσουν, σε τέτοιους καιρούς, την αγκαλιά της ασφάλειας του ελληνικού δημοσίου για να δουλέψουν σε εταιρείες συμβούλων. Παρότρυνε προς μια αναγκαία αλλαγή νοοτροπίας που έπρεπε να απλωθεί στην Ελλάδα. Έτσι μόνο θα ερχόταν η ποθητή απεμπλοκή από την εσωστρέφεια της δίνης που οδηγούσε την ελληνική οικονομία, κι όλη τη χώρα, σε κατάρρευση.

Εκείνο τον καιρό υπήρχε ένας καταιγισμός από ανάλογη αρθρογραφία για νέους, νέες αλλά και ηλικιωμένους που άλλαξαν τη ζωή τους κι αποφάσισαν να κάνουν μια δική τους επιχείρηση. Επιχειρηματικότητα και ρίσκο ήταν οι μαγικές λέξεις. Συνήθως επιχειρήσεις που είχαν να κάνουν με την ύπαιθρο, με καλλιέργεια αμπελιού, με οινοποιεία. Διάβαζα συχνά και για εκτροφεία σαλιγκαριών.

Γελούσα με αυτήν την επιστροφή στη φύση στην καθημερινότητα που βίωνα, με τους σκυμμένους απρόσωπους, κουκουλωμένους σε παλτά, να ψάχνουν τα σκουπίδια και τα πεταμένα από τις λαϊκές αγορές. Υποτιμούσαν τη νοημοσύνη μας μέσα στην καταστροφή, με στεγνές τις τσέπες και τις τράπεζες, με το στιγματισμό της χώρας στον επενδυτικό παγκόσμιο χάρτη, να θέλουν να μας κάνουν να πιστεύουμε ότι αν είχαμε πέντε δεκάρες στην άκρη το θαύμα θα ερχόταν αν τις ξοδεύαμε σε σαλίγκαρους. Γελούσα, δεν θύμωνα.

Αυτό που με θύμωσε ήταν εκείνο το πρώτο άρθρο. Που εκτός από τ’ ότι υποτιμούσε τη νοημοσύνη μας είχε μεγάλο θράσος. Αναφερόταν σε κάποιους που πριν εργαστούν στο Υπουργείο Οικονομίας δούλευαν σε εταιρείες συμβούλων, στη συνέχεια στελέχωσαν τη Μονάδα Οργάνωσης και Διοίκησης, την αρμόδια για τη διαχείριση των συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση Επιχειρησιακών Προγραμμάτων και οι οποίοι αφού δικτυώθηκαν στο χώρο του Δημοσίου αποφάσισαν να γυρίσουν πίσω, στη βάση τους. Προφανώς το επιχείρημα δεν έδειχνε τόλμη, κανένα το ρίσκο. Προφανώς επρόκειτο για διαπλοκή και στήριξή της από τους αρθρογράφους, οι οποίοι ήταν ή απόλυτα αφελείς ή απόλυτα θρασείς, ή και τα δύο μαζί, φέρνοντας μας κατάμουτρα ένα επιχείρημα υπέρ της ιδιωτικής πρωτοβουλίας το οποίο ήταν κατάφατσα υπέρ της κρατικοδίαιτης εξάρτησης ενός κλειστού κύκλου επιχειρήσεων.

Άρθρο γραμμένο σε εποχή που η ηθικολογία είχε ριζώσει στο δημόσιο διάλογο – οι μνημονιακοί, οι κομμουνιστές (μετά από χρόνια νεκραναστήθηκε το στίγμα της συγκεκριμένης λέξης), οι γερμανοτσολιάδες, οι λαϊκιστές, οι πατριώτες . Ήταν αργά πλέον για αποστασιοποιημένη σκέψη κι όποιος επιχειρούσε αποστασιοποίηση ήταν passé. Και, επιπλέον, ύποπτος.

Και πέρασαν από τότε κάποια χρόνια που έδειξαν πολλά, αλλά τα χρόνια αυτά δεν ήταν πολλά. Και δείχνουν σαν τα χρόνια της κρίσης να πέρασαν αλλά τα χρόνια της κρίσης δεν πέρασαν. Και από την εκτρωματική συμπεριφορά με άλλοθι την αριστερή ηθική υπεροχή περνάμε στην νέα συμπεριφορά ηθικού κηρύγματος όπως μιας νέας θρησκείας, πρωτόγνωρης.

Αναγκαία για τη χώρα η προώθηση της επιχειρηματικότητας σε μια εξίσωση που να περιέχει και να διερευνά όλους τους αγνώστους και τους παράγοντες. Το κέρδος, τα έσοδα, την ενίσχυση της αγοράς εργασίας και μαζί τα δικαιώματα των εργαζομένων, τις επιπτώσεις. Οι εξισώσεις για να λυθούν χρειάζονται σύνθετα συστήματα και πολιτική βούληση. Αυτό όμως που καλλιεργείται και προπαγανδίζεται είναι μια επικίνδυνα επιτηδευμένα απλοϊκή θεώρηση της επιχειρηματικότητας, μια cult, μια θρησκεία με όλα τα χαρακτηριστικά ενός νεο-δογματισμού και αίρεσης, ενός club φωτισμένων που είναι κλειστό εκτός αν αποφασίσεις, εσύ, σε προσωπικό επίπεδο να μπεις και να αλλάξεις μυαλά, να φωτιστείς και να το δεχτείς όλο, πλήρες και αδιάσπαστο. Αμάσητο. Οποιαδήποτε κριτική και είσαι εκτός και εναντίον, τυφλός, αντιδραστικός, κατά του συμφέροντος της Ελλάδας.

Αυτό αναδύεται ως η νέα εκτρωματική συμπεριφορά, για να δανειστώ τη φράση του Πάνου Θεοδωρίδη.

Κατάσταση που τίποτα δεν έχει με προσπάθειες για άνοιγμα της αγοράς των επενδύσεων στην Ελλάδα. Περισσότερο έχει να κάνει με πίστευε και μή ερεύνα. Όπως εκείνες οι εταιρείες που λειτουργούν σε σύστημα πυραμιδωτού μάρκετινγκ με τα υποψήφια θύματα, διανομείς προϊόντων την αγορά των οποίων επιβαρύνονται και μετά πρέπει να μεταπωλήσουν για να βγάλουν κέρδος, και αφού δεν τα καταφέρνουν πειθαναγκάζονται σε σεμινάρια και αγορές βοηθημάτων βελτίωσης δεξιοτήτων που έχουν έντονο το στοιχείο της βελτίωσης της αυτοεκτίμησης, της πλύσης εγκεφάλου. Και που σε αρκετές περιπτώσεις μοιάζουν εκφοβισμός. Εκεί παίζει το σκηνικό. Να σε πείσουν ότι αν κάτι δεν πάει καλά είναι γιατί κάτι δεν πάει καλά με τον εαυτό σου, είναι δικό σου το πρόβλημα και όχι των προϊόντων ή της ικανότητας της εταιρείας, δεν είναι γιατί οι άλλοι είναι αδιάφοροι να αγοράσουν τα προϊόντα της.

Νέα εκτρωματική συμπεριφορά που φτιάχνει από το ζήτημα της οικονομίας και των επενδύσεων θρησκεία – ή είσαι μαζί μας ή είσαι μαζί τους, με τους οπισθοδρομικούς που δεν θέλουν το καλό της χώρας. Λατρεία που για να κατανοήσεις πρέπει να παραδοθείς ολόψυχα, leap of faith, και αυτό να γίνει απαραίτητα σε προσωπικό επίπεδο, μια ριζική αλλαγή μέσα σου – τα ήρεμα, λαμπερά, χαμογελαστά από αυτοπεποίθηση και εξοχή πρόσωπα οινοποιών σε κελάρια. Το ζήσαμε αυτό με τις παρουσιάσεις του Στέλιου Ράμφου στο Ποτάμι – για να ξεπεράσουμε την κρίση πρέπει να αλλάξουμε και εμείς. Δεν είναι απλό ζήτημα τεχνοκρατών που προσπαθούν να προτείνουν λύσεις εξυγίανσης της οικονομίας ώστε να λειτουργεί δίχως εμπόδια ως οικονομία αγοράς. Δεν είναι απλό ζήτημα πολιτικής ιδεολογίας που αναδεικνύει την οικονομία της αγοράς σε φιλοσοφία ελευθερίας. Αυτά είναι ευκολάκια. Το δύσκολο είναι το προσωπικό, η εικόνα που επιθυμείς για τον εαυτό σου σε αντίθεση με την εικόνα που έχεις για τον εαυτό σου, ζήτημα αναγέννησης, ζήτημα πίστης και θέλησης.

Είναι ζήτημα απολιτικοποίησης.

Η κοροϊδία είναι ότι όσον αφορά στην οικονομία (αφήνοντας το ΠΑΣΟΚ στην άκρη) κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας ασκούσαν δίχως ενδοιασμό προστατευτισμό, όχι για το καλό της ελληνικής παραγωγής αλλά για το καλό των σχέσεων της πολιτικής ηγεσίας με συγκεκριμένα παραγωγικά συμφέροντα – αυτό θεωρούσαν ως φυσιολογικό. Σωστά υπήρχε στην εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ πρόβλεψη να καταργηθεί νόμος που προέβλεπε περιορισμό συστέγασης οινοποιείου με αποσταγματοποιείο, διάταξη ξεκάθαρα για την προστασία των μεγάλων οινοπαραγωγών. Αυτή είναι η σωστή προσέγγιση, εκεί η αναγκαιότητα διαρθρωτικών αλλαγών, εκεί η προσέλκυση επενδύσεων. Με χαρά βλέπω έναν ορθά χωροθετημένο ουρανοξύστη στην Αθήνα. Αλλά μια χαρά είναι και το δικαίωμά μου να πω ότι το σχέδιο ουρανοξύστη που μας έδειξαν δεν έδειχνε Καρυάτιδα αλλά σιδερώστρα. Και θέλω να το διατηρήσω αυτό το δικαίωμα δίχως να με μου κολλάνε ρετσινιά εμμονικού οπισθοδρομικού, ανάξιου προσοχής.

Εύκολο πίσω από την κουλτούρα που καλλιεργείται και προωθείται, πίσω από το δόγμα και το στιγματισμό να κρυφτεί η διαπλοκή. Αναμενόμενη μια άσχημη κατάληξη της κατάστασης. Μία από τα ίδια, ιδεοληψία και αυτό, ανειλικρινής και επιτηδευμένη. Όπως εκείνη η προεκλογική διαφήμιση του ΣΥΡΙΖΑ αρχές του 2015, η ανεκδιήγητη, με τον κακό ιδιοκτήτη μιας επιχείρησης που έπαιρνε συνεντεύξεις από υποψήφιους υπαλλήλους. Τώρα βιώνουμε το αντίστροφο που είναι ακριβώς το ίδιο – εκτρωματικό.

Εύχομαι να βγω λανθασμένος.

Ναι, το ζήτημα των επενδύσεων και της επιχειρηματικότητα μπορώ να το δω ως πατριωτικό στοίχημα. Αλλά σε καμία περίπτωση ως πίστη και ιδεώδες, με εθελοτυφλία και με αρκετή διάθεση εθελοντισμού.