Τα κάλαντα παραμένουν στη ρίζα τους επαιτικά τραγούδια. Γενικά, τα αυτοχέδια ή απλώς δημοφιλή άσματα που σώθηκαν ως κείμενα, αλλά με άγνωστη ουσιαστικά μελοποίηση, σαν τα χελιδονίσματα, η εκρήξεις χιούμορ, χαράς και ζόφου, όπως το «εύρηκεν την δαμαλίδα απαλήν», «το Σάββατον της Τυρινής» ή τα άκτα του Ιπποδρόμου, ακόμη κι αν δεν κατέεις την μελωδία τους, δοκίμασε να τα ψάλλεις και το αποτέλεσμα θα σε ξαφνιάσει.

Αυτό οφείλεται σε κάτι όχι απρόσμενο, αλλά εξεζητημένο: στον συνδυασμό μιας ιαχής γηπέδου, με την ομολογιακή φύση του μουσικού μέλους που αποτελεί την σπονδυλική στήλη της θρησκευτικής Πράξης. Ο Παπαδιαμάντης στα στερνά του, διασκεδάζοντας με τα «τι σε Δημητράκη καλέσωμεν» και το «πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν» του Δαμιανού ως σιδερά στο «μέχρι το πλοίο» δείχνουν ότι το Σύνθημα, η παράφορη πράξη, η ομαδική κατάρα και τα πλεχτά κύκλια χορευτικά που απαιτούν έναν Άμποτ και Κοστέλο στην  απαρχή του σείσματος και του λυγίσματος (ο Άμποτ να κάνει τσαλίμια ως πρώτος του τσάμικου και ο Κοστέλο να του βαστάει το μαντίλι μη και σαβουρντιστεί, ως ο μεγάλος Δεύτερος) οδηγούν συνήθως την σκέψη σε μανικόν έρωτα, άσχετο αν στα τελευταία μου αναλύομαι συνήθως σε βουρκώματα ή βαρυτικά δάκρυα.

Η Πίστη μπορεί να είναι ενίοτε αγχώδης και απαιτητική (όπως το να υποστηρίζεις ομάδα του Μπέου) αλλά στην ψυχα της παραμένει ένα φύραμα ακαταγώνιστο, όπως η τέχνη του Αναγνώστη στις μοναστηριακές τράπεζες. Και πάνω από κάθε αδυναμία του Όντος, ο ομολογιακός της χαρακτήρας χρειάζεται μόνον την ελπίδα πως θα νικηθεί ο Μόμπυ Ντικ, πως ο Λυαίος, ο περιφερόμενος Βάνδαλος θα τηνε φάει στο δοξαπατρί καθώς ο Νέστορας θα τον αιφνιδιάζει ξεγλυστρώντας ανάμεσα στα μάγγανα του Σταδίου.

Εάν ο άγιος Αθηνών, εμιμείτο δόξαν ζηλωτού και εξέδιδε πανταχούσα όπου θα μάλωνε το δίβουλο ύφος των επιτροπών και των λοιμωξιολόγων, στην Ελλάδα, αμη και στην ομογένεια, τα λιμανάκια και οι στέρνες της χώρας θα ήταν πηγές ραντίσματος με αγίασμα και θα έμπαιναν οικογενειακώς στο ύδωρ οι θρησκευάμενοι, διότι αυτή ήταν η μόνη απαίτηση του πνεύματος που εν είδει περιστεράς εβεβαίου του λόγου το ασφαλές. Σε απλά ζητήματα, η διάσταση απόψεων έχει τον χαρακτήρα ξαφνικού θανάτου. Η κυβέρνηση δεν διαθέτει σύμβουλο θρησκευμάτων. Όπως διέθεταν παραδοσιακά όλες οι κυβερνήσεις, διαχρονικώς. Ο Κλήρος και το πλήρωμα, δυσφόρησαν αλλα δέχτηκαν το Κοσμικό Δόγμα, το τελείως ανόργανο, πόσοι νομά σε ένα δωμά, ακόμη και υπό τον κίνδυνο μιας γελοιοποίησης. Αλλά τα περισσότερα υπουργίδια και γενικογραμματίδεια αμή και υφυπουργίδια δεν κατέουν από το έθος που μετατρέπει συχνά την γυναικεία φωνή σε κρώξιμο σπίνου, καθώς η ψάλλουσα μοναχή, εξεπίτηδες εκβάλει μονότονη, απεριποίητη μέτζο φωνή. Διότι η Ορθοδοξία δεν αρκείται να διακρίνεται από τον χαχάμη και τον χότζα και τον ζηλωτή που τρώει με το δεξί, αλλά και από το σιτάρ και τα γλυπτά συμπλέγματα στην Χουέ.

Η πίστη έχει ομολογιακό χαρακτήρα, αλλά επιτρέπει, υπό προϋποθέσεις το όχημά της να μετακινείται με φούιτ στα λάστιχα. Είναι πολλές και κοινές οι αναφορές σε «παπαδαριό», σε «καλογέρια» που τρίβουν το πιπέρι, αλλά για τον Κλήρο, ου φροντίς. Δεν υπάρχει αντίλογος, καθώς δεν υπάρχει κομιλφό συμπεριφορά.

Το πρώτο μου βράδι σε μονή του Αγίου όρους, ήμην στερρός ποσαδιστής, αγνώμων και επιχειρησιακά αγνωστικιστής. Πήγα για ανάγκες της Υπηρεσίας και βραδιαστήκαμε σε ενδιαφέροντα, μη θεολογικό διάλογο, οπότε ένας γέροντας με καλεί να αποσυρθώ, διότι βραδυαστήκαμε.. Φροντίζω να δηλώσω πως δεν θέλω ξυπνήματα άγουρα και λειτουργίες και άλλα θέσμια, διότι είμαι ζερβοκουτάλα, αναρχίζων και του κοσμικού κλίματος, αμη και της αδιαπραγμάτευτης επιστημονωσύνης. «Κι εμείς σάματι τι είμαστε, γέροντα;» με αντικόβει ο πράγματι ασκητής και με αφήνει κόγκολο. Διότι παρά τις εξυπνάδες και τους Ποσαδισμούς, παρέμενα και παρέμεινα τσογλάνι ξεγάνωτο.

Για τον ρασοφόρο, τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά, θα έφερναν ένα τρίτωμα, με τα Φώτα. Όταν άλλαξε η εγκύκλιος, ορθώς θεώρησαν ότι τους δουλεύουν. Ο ρασοφόρος ήξερε ότι υπάρχει πιθανότητα να χάσει την ζωή του ήδη από την μάζωξη επί Αγίου Δημητρίου στη Σαλονίκη. Μπορεί να είναι άλλα κι άλλα, αλλά συνήθως πιστεύουν με πάθος στην ομολογία τους. Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω και χωρίς συνεννόηση θα υπάρξει πολύ μεγαλύτερη ζημιά.

Και βέβαια ελλοχεύει ο κίνδυνος για την Δημόσια Υγεία, αλλά να μη τα ξαναλέμε. Και δεν πρόκειται να υπάρξει ειδικό δικαστήριο για το κακοφόρμισμα που ξεκίνησε από το περασμένο καλοκαίρι, όταν οι κυβερνήτες έσφιγγαν την πεντάρα για το κάθε τι.

*τίτλος διηγήματος του Παπαδιαμάντη.