Λίγο πριν το Brexit, αν ρωτήσεις μερικούς γύρω σου, παρότι αντιπαθητικός και λαϊκιστής ο Τζόνσον, αρκετοί θα ήθελαν να δοκιμάζαμε λίγο Grexit κι εμείς, καθώς θεωρούν υπερβολικές τις φοβίες και υπερεκτιμημένα τα οφέλη της ενωμένης Ευρώπης. Άλλωστε ότι κι αν έγινε, κανείς μας φαντάζομαι δεν ξεχνά το αποτέλεσμα του περίφημου δημοψηφίσματος. Η επιστροφή στη δραχμή βέβαια σήμερα, δεν ξέρω αν φαντάζει ακόμη τόσο γοητευτική για τόσους πολλούς, η Ευρώπη όμως είναι ακόμη για τους περισσότερους κάτι που μας επιβλήθηκε έξωθεν και άνωθεν και τέλος πάντων, αναγκαίο κακό. Και η αντίληψη αυτή δεν θα αλλάξει, ενώ είναι πολύ πιθανό ακριβώς γι’ αυτό, σύντομα να διαλυθεί ή τέλος πάντων, θα αλλάξει μορφή. Αλλά εντάξει, τόσα και τόσα παράλογα συμβαίνουν γύρω μας, γιατί να μας πειράξει αυτό;
Εμένα θα με πειράξει. Η Ευρώπη είναι ένα από τα δυσκολότερα και πολύπλοκα εγχειρήματα, κι ένα από τα πιο ρομαντικά ενώ πριν την οικονομική κρίση, όλοι πάνω κάτω είχαν κάτι καλό να πουν. Πρώτα όμως, η Ε.Ε. ήταν ο κύριος λόγος να ξεκινήσεις μια επιχείρηση, μόνο και μόνο για τις επιδοτήσεις που μοίραζε αβέρτα. Μετά, αφού φάγαμε τα λεφτά και φάγαμε και των άλλων και πολλά ακόμα, η Ευρώπη έγινε ο μπαμπούλας, ο Εχθρός. Σήμερα είναι ταμπού. Ένα ταμπού που απαγορεύει να μιλάς γι’ αυτήν, για όσα απολαμβάνουμε, για τη σπουδαιότητά της τώρα και στο μέλλον. Τζιζ.
Έναν χρόνο πριν, βρέθηκα στο Άμστερνταμ σε μια προσπάθεια αναζήτησης ιδεών για την προώθηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήταν πριν τις εκλογές και μέσω ενός διαγωνισμού ιδεών, κάλεσαν ανθρώπους από όλες τις άκρες της να συναντηθούν και να συζητήσουν όλα όσα κάνουν την Ευρώπη σημαντική για τους πολίτες της. Σκοπός, να προκύψουν τα επιχειρήματα εκείνα, στα οποία θα βασιζόταν η στρατηγική του Brand EU ώστε να βρεθούν οι ιδέες της νέας διαφημιστικής καμπάνιας. Είχα λοιπόν τη σπάνια ευκαιρία, να ακούσω από κοντά και να συζητήσω για 5 ημέρες, κάθε πτυχή της Ε.Ε. Από την ιστορία της και την αρχική ιδέα μέχρι το σήμερα και τα ομολογουμένως μεγάλα λάθη στην πορεία της. Σε αυτό βοήθησε και το γεγονός πως στο δικό μου γκρουπ υπήρχε ένας πολύ πικραμένος Ουκρανός καθηγητής πανεπιστημίου και ένας πολύ χολωμένος με τους Άγγλους, Ιρλανδός σκηνοθέτης. Αυτό όμως που πραγματικά βοήθησε πολύ όλους μας να εκτιμήσουμε εκ νέου την ιδέα “Ευρώπη” ήταν τα πολύ μικρότερα παιδιά ανάμεσά μας, που δεν γνώριζαν καν πώς ήταν η ζωή στην Ευρώπη πριν τα κοινά σύνορα ή πριν το κοινό νόμισμα. Που έπρεπε να τους εξηγήσουμε ένα-ένα τί ακριβώς άλλαξε τα τελευταία χρόνια και τις διαφορές στο δικό μας παρελθόν.
Αυτό λοιπόν που διαπίστωσα ως το πιο σημαντικό για όλους σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν η ειρήνη και η ασφάλεια που απολαμβάνουμε. Δεν το ‘χα για τόσο πιασάρικο, μεταξύ μας. Για τους νεότερους βέβαια, ήταν πρωτίστως η ελευθερία να κινούνται στα σύνορά της, να σπουδάζουν, να εργάζονται και να μένουν σε όποια χώρα θέλουν. Σχεδόν όλοι όσοι βρίσκονταν εκεί, είχαν σπουδάσει σε πάνω από μία χώρες και μάλιστα οι περισσότεροι με χρήματα της Ε.Ε.. Όσο για εκείνους από τις χώρες που είχαν θέμα με την οικονομική κρίση, πολλοί εργάζονταν σε άλλη χώρα ή συνεργάζονταν διαδικτυακά με ευρωπαϊκές εταιρείες για να επιβιώσουν. Όλοι έκαναν θέμα τη χαρτούρα που γλίτωναν και τις πολλές ευκαιρίες που τους δίνονταν σε μία τέτοια δύσκολη στιγμή. Άλλοι, έκραζαν τη Μέρκελ για την κατάντια τους. Κάποιοι δήλωναν ότι ο μόνος αληθινός επαναστάτης στην Ευρώπη είναι ο Βαρουφάκης. Μερικοί, ζητούσαν επιστροφή στο φράγκο. Ναι, η μαλακία βασιλεύει και έξω από τα σύνορά μας.
Για μένα πάλι, αυτή η ενωμένη μαλακία που μας δέρνει όλους τους λαούς της Ευρώπης, είναι το πιο σημαντικό και πολύτιμο χαρακτηριστικό της Ε.Ε. Το ότι πρέπει να τα βρούμε τόσες διαφορετικές κουλτούρες, τόσες διαφορετικές δυναμικές, τόσο διαφορετικές χώρες, είναι τρελό επίτευγμα. Και παραπέρα, από τη στιγμή που το έχουμε ήδη καταφέρει αυτό, το ότι υπάρχει μια κοινή συμφωνία, μια κοινή νομοθεσία που δεν επιτρέπει τη μαλακία του καθενός να την κάνει πολιτική, αυτό και μόνο για μένα, είναι μεγάλο πράγμα. Δεν παραδώσαμε την εθνική μας κυριαρχία στην Ε.Ε., παραδώσαμε το δικαίωμα στην ακραία μαλακία. Απόδειξη, το ότι τελικά όντως το κύριο όραμα των δημιουργών της, η ειρήνη δηλαδή, έχει επιτευχθεί για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στην ιστορία της.
Πάντως, είτε συμφωνούμε είτε όχι με τις πρακτικές της και τη σημερινή της μορφή, είτε συνειδητοποιούμε είτε όχι ότι έχουμε ειρήνη για δεκαετίες και ότι έχουμε πρακτική βοήθεια σε πολλούς τομείς γενικώς, ας της αναγνωρίσουμε τουλάχιστον, πως δεν χρειάζεται να ανταλλάσσουμε βόμβες πια, αλλά και ούτε καν να ξανασυζητάμε απ΄την αρχή πράγματα στοιχειώδη όπως η ισότητα, η ισονομία και η αξιοπρέπεια, όσο κι αν η (κάθε) χώρα ρέπει προς τον λαϊκισμό. Διότι μετά τη Χρυσή Αυγή, τη Λεπέν και άλλα παρόμοια φυντάνια, διαπίστωσα ότι η δημοκρατία δεν δουλεύει πάντα, και ειδικά σε καιρούς κρίσης. Ακροδεξιά και ρατσισμός ανθίζουν, ο λαϊκισμός καταστρέφει ό,τι καλύτερο έχει χτίσει ο πολιτισμός μας δεκαετίες τώρα, έχουμε φτωχότερη παιδεία, λιγότερη έρευνα, λιγότερους ανθρώπους με την υπομονή και την επιμονή να κάνουν το λογικό. Είναι λοιπόν τώρα πολύ πιο δύσκολο να βρεθεί ένας τόσο Τζόνσον ή τόσο Βαρουφάκης που να κάνει ότι θέλει χωρίς να έχει πια απέναντί του μια ενωμένη Ευρώπη από κάμποσους λίγο λιγότερο μαλάκες να του τραβήξουν τ’ αυτί ή έστω να τον χλευάσουν. Διότι ακόμη και το κράξιμο, δουλεύει.
Ο Τραμπ ξανασυζητά την κλιματική αλλαγή και πονοκεφαλιάζει τη χώρα του, μα όσο κι αν θα το ήθελαν αρκετοί δικοί μας, δεν κάνουμε ότι θέλουμε στα σοβαρά θέματα. Υπάρχει η Ε.Ε. που πρέπει πρώτα να πείσουν, αλλιώς τα πρόστιμα και οι κυρώσεις πέφτουν βροχή. Ακόμη, μέσα σε τέτοια κρίση στο εγγυώμαι, κανείς δεν θα έδινε βάση στους ρύπους των αυτοκινήτων, τις πλαστικές σακούλες ή σε όλα όσα έχουν ήδη ψηφιστεί από την Ε.Ε. για το περιβάλλον, για την ασφάλεια τροφίμων, για τη δημόσια υγεία κι ένα κάρο άλλα. Παρότι ναι, σε πολλές περιπτώσεις επιλέγουμε τα πρόστιμα, παρά τη συμμόρφωση. Υπάρχουν όμως. Και τσούζουν. Αλλιώς χεστήκαμε για το περιβάλλον, την υγεία, την ασφάλεια και τόσα άλλα που δεν θα μας χαρίσουν τόσες ψήφους όσες ας πούμε, ο παίδαρος στο μέγαρο ή τη βράβευση της μαϊμούς ερευνήτριας στη ΝΑΣΑ (όχι, δεν βάζω λινκ).
Όσο για τη στάση της Ευρώπης απέναντί μας, αν πολλοί θεωρούμε ότι η Γερμανία είναι το αγαπημένο παιδί της Ευρώπης -που ναι, σε πολλές περιπτώσεις είναι- να υπενθυμίσω ότι η ίδια Ευρώπη δεν μας άφησε να χρεοκοπήσουμε -παρότι οι δικές μας κυβερνήσεις το προσπάθησαν λυσσαλέα. Κι αν η Ε.Ε. Είναι το πρόβλημα, τα προνόμια στην καθημερινότητά μας, είναι κάτι τόσο δεδομένο που αν αύριο το πρωί δεν υπήρχε, πολλοί ανάμεσά μας θα έπεφταν από τα σύννεφα διαπιστώνοντας για πόσα είναι υπεύθυνη και πόσα προνόμια θα έχαναν. Από τις επιδοτήσεις και τα ανοιχτά σύνορα μέχρι τις (δωρεάν) σπουδές και επιμορφώσεις, την απαγόρευση σταδιακά στα πλαστικά (το 2021 και της πλαστικής φιάλης) και την ελευθερία για διαμονή και εργασία οπουδήποτε και μάλιστα σε καιρούς που τα 600 ευρώ είναι πλέον ένας καλός μισθός στην Ελλάδα. Έχουμε ισότητα, δεν γνωρίσαμε οι περισσότεροι τί σημαίνει θανατική ποινή και τα βασανιστήρια στις φυλακές και ευτυχώς, δεν θα χρειαστεί καν να αποφασίσουμε τα στοιχειώδη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όσο για το κύμα μεταναστών, αν ήμασταν η κάθε χώρα μόνη της, η Ελλάδα απλά θα αφηνόταν να βούλιαζε. Άντε να μας κουνάγανε και το μαντήλι. Η δε Κύπρος, σήμερα θα ήταν πραγματικά στο έλεος της Τουρκίας. Τώρα όμως, οφείλουν όλοι να κάτσουν σε ένα τραπέζι και να μας ακούσουν. Μπορεί να έκαναν ελάχιστα, πολύ λιγότερα από όσα ίσως θα έπρεπε να γίνουν ή όσα γίνονται για άλλες πιο ισχυρές χώρες-μέλη. Όμως θα γίνουν.
Κρατώ μεγάλη -πολύ μεγάλη- κακία στην Ε.Ε. για τα deal της Μέρκελ με την Τουρκία στο προσφυγικό που όπου να ‘ναι, της (μας) σκάνε στη μούρη. Ακόμη, απογοητεύτηκα από την Αυστρία και τη Νορβηγία, ενώ θα έδινα εύκολα μια μεγάλη κλωτσιά όξω από την Ε. Ε. στην Ουγγαρία για την απάνθρωπη και ακραία ρατσιστική στάση της στο προσφυγικό. Σχεδόν μίσησα τη Γερμανία και την απροκάλυπτη λύσσα της για κέρδος και τα ηνία, ενώ θεωρώ τραγικά γελοία ολόκληρη την πολιτική σκηνή της Ιταλίας. Όσο για τη Βρετανία, καταλαβαίνω πολύ καλά γιατί ο κόσμος επέλεξε το Brexit, αλλά όπως και σε εμάς, ελάχιστοι είχαν πραγματική εικόνα και κανείς την υπομονή να μάθει περισσότερα γύρω από την Ε.Ε. ώστε να μην πιστεύει μεγαλόστομες παπαριές αντί την πεζή αλήθεια. Λίγα λεπτά στα πολύ βασικά της, θα αρκούσαν να ανατρέψουν όλα τα ψεύδη που χρησιμοποιήθηκαν υπέρ του brexit -και ήδη έπαθαν Τζόνσον.
Θέλω να πω, θα μπορούσα να βρω απίστευτα ψεγάδια σε κάθε απόφαση ή γενικά τον τρόπο που η Ε.Ε. χειρίζεται τα μεγάλα ευρωπαϊκά θέματα. Και έχει πολύ δρόμο να διανύσει μέχρι να σταματήσω να την κράζω. Όμως η αφετηρία μου ξεκινά πάντα από το γεγονός πως πρόκειται για επίτευγμα που οφείλουμε να προστατεύσουμε διότι αν καταρρεύσει, ποτέ ξανά δεν θα καταφέρουμε να συνεργαστούμε σε τόσα επίπεδα, τόσα κράτη. Πρόκειται για ένα πολύ σπουδαίο επίτευγμα για να το πετάξουμε στα σκουπίδια έτσι απλά. Κυρίως, είναι σπουδαίο που είμαστε όλοι υποχρεωμένοι να δίνουμε λόγο και να μας δίνουν, ενώ είναι ακόμη πιο σπουδαίο που πληρώνουμε πρόστιμα για κάθε ατασθαλία μας και παράλληλα εισπράττουμε για τις μαλακίες άλλων. Είναι σημαντικό που τα μεγάλα θέματα της Ευρώπης, τα οράματα και τα προβλήματα, είμαστε υποχρεωμένοι πια να τα χειριζόμαστε, να τα χρηματοδοτούμε και τα λύνουμε από κοινού.
Το δίλημμα θεωρώ, δεν είναι ελευθερία ή Ε.Ε. διότι το τίμημα δεν είναι η ελευθερία μας, ποτέ δεν ήταν. Το τίμημα είναι να λογοδοτείς όχι μόνο στους φίλους και το σόι σου αλλά και στους γείτονες, να αποφασίζεις όχι μόνο για σένα και τους οικείους σου μόνο, το τίμημα είναι να είσαι περισσότερο υπεύθυνος και ώριμος απ΄όσο μπορείς ή θα ήθελες. Το δίλημμα λοιπόν, είναι θάρρος ή αλήθεια. Και δεν είμαι πολύ σίγουρη ότι εμείς, ειδικά τώρα, θα αντέχαμε την αλήθεια μας.