Μια μαθήτρια από τη Σουηδία, η δεκαεξάχρονη Γκρέτα Τούνμπεργκ, έγινε τους τελευταίους μήνες μπροστάρισσα μιας νέας μορφής ακτιβισμού απέναντι στην συντελούμενη περιβαλλοντική καταστροφή και την αλλαγή του κλίματος του πλανήτη, βάζοντας τα παιδιά ενεργά στην εικόνα και οργανώνοντας μεταξύ άλλων σχολικές απεργίες με αποχή από τα μαθήματα. Η χθεσινή oμιλία της στην επιτροπή περιβάλλοντος του Ευρωκοινοβουλίου έκανε αίσθηση, και αν δεν είδε κανείς αποσπάσματά της στις ειδήσεις, μπορεί να την δει εδώ.
Όποιο μέλλον κι αν φανταστεί κανείς για την Γκρέτα Τούνμπεργκ, είτε θεωρήσει ότι θα βρίσκεται στην συγκρουσιακή αιχμή των πραγμάτων, είτε θεωρήσει ότι, αργά ή γρήγορα, συνειδητά ή μη, θα μετατραπεί κι αυτή σε ένα ακόμα γρανάζι της συστημικής, εξουσιαστικής μηχανής, είναι πάντως δύσκολο να φανταστεί ότι θα ιδιωτεύσει, είναι πάντως δύσκολο να φανταστεί ότι μεγαλώνοντας θα ασχοληθεί μόνο με σπουδές, δουλειά και οικογένεια, είναι πάντως δύσκολο να φανταστεί ότι μεγαλώνοντας δεν θα συνεχίσει να ασχολείται πολύ ενεργά με τα κοινά. Με άλλα λόγια, θέλω να πω ότι προφανώς στο πρόσωπό της δεν πρέπει να βλέπουμε μόνο μια έφηβη, αλλά έναν συγκεκριμένο άνθρωπο, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, που απλά τώρα είναι ακόμη σε εφηβική ηλικία. Ταυτόχρονα όμως, νομίζω, πως όσο λάθος θα ήταν να εστιάζαμε μόνο στην ηλικία και όχι στο πρόσωπο, άλλο τόσο λάθος θα ήταν να εστιάζαμε μόνο στο πρόσωπο και όχι και στην ηλικία.
Στην εφηβεία ποιο παιδί άραγε δεν ονειρεύτηκε, έστω και μία φορά, να αλλάξει τον κόσμο; Όταν στην εφηβεία αρχίζει και συγκροτείται αλλιώς ο εαυτός σου και ο τρόπος που προσλαμβάνεις όσα βρίσκονται έξω από τον εαυτό σου, όταν δεν είσαι πια εντελώς παιδί αλλά και σίγουρα δεν είναι ακόμα μεγάλος και ώριμος, αντιλαμβάνεσαι σταδιακά μια θεμελιώδη δυσαρμονία ανάμεσα στον κόσμο που σου κληροδοτούν οι μεγάλοι και οι ώριμοι, με τον κόσμο όπως θα έπρεπε να είναι. Είσαι πια σε θέση αφενός να κατανοήσεις αυτή την αντίφαση και αφετέρου να εξεγερθείς εσωτερικά απέναντί της.
Γιατί όσο είσαι ακόμη εντελώς παιδί, δεν σε πολυαπασχολούν τα συστατικά από τα οποία είναι φτιαγμένος ο κόσμος, δεν πολυεξετάζεις τον τρόπο λειτουργίας του κόσμου που σου παραδίδεται, τον δέχεσαι όπως είναι, αν μη τι άλλο στα σημεία του που δεν σε αφορούν άμεσα: οι μεγάλοι ξέρουν – εσύ είσαι απλά ένα παιδί. Κι όταν παύεις εντελώς να είσαι παιδί, όταν γίνεσαι μεγάλος και ώριμος, ξέρεις πια ως μεγάλος ότι ο κόσμος λειτουργεί όπως λειτουργεί για κάποιους λόγους, ότι εσύ είσαι μικρός, πολύ μικρός για να τον αλλάξεις και πλέον σοβαρός, πολύ σοβαρός για να προσποιηθείς ότι θα το επιχειρήσεις. Μικρότερης κλίμακας φιλοδοξίες μπορεί να σου επιτρέψεις. Προσπάθησε να αλλάξεις το ένα ή το άλλο μικροστραβό. Διόρθωσε το ένα ή το άλλο ψεγάδι στην μικρή εικόνα. Σε ό,τι μικρό κακοφορμίζει δράσε ως ρεφορμιστής. Έτσι με τα μικρά αλλάζει ο κόσμος, λίγο λίγο.
Όταν είσαι δεκαπέντε όμως, σε ενδιαφέρουν όλες οι εικόνες, κι οι μικρές αλλά πολύ περισσότερο οι μεγάλες. Δεν γίνεται να μην σταθείς και πεις, όπα, τι ακριβώς γίνεται εδώ, γιατί ο κόσμος που πάτε να μου πασάρετε ως δεδομένο είναι έτσι και όχι αλλιώς, συγγνώμη, εξηγήστε μου λίγο πειστικά αν μπορείτε γιατί δεν μπορεί να είναι αλλιώς, ποια ακριβώς αδιερεύνητη δύναμη σας εμποδίζει να είναι αλλιώς, τι ακριβώς σας εμποδίζει να αρχίσουμε τώρα να το πάρουμε αλλιώς;
Όταν είσαι δεκαπέντε όμως, το μέλλον, το πώς θα είναι ο πλανήτης από την κλιματική αλλαγή το 2030 και το 2040, αφορά κυριολεκτικά πολύ περισσότερο τη δική του ζωή από αυτή των μεγάλων, όχι μόνο γιατί είναι κυριολεκτικά πολύ περισσότερο δικό σου θέμα από των μεγάλων, αλλά επίσης γιατί στα δεκαπέντε σου έχεις ενσωματωμένο στον τρόπο σκέψης σου έναν μαξιμαλιστικό ιδεαλισμό, ένα όλα μπορούν να γίνουν, μια αίσθηση παντοδυναμίας, μια αίσθηση (αν προτιμά να την πει κανείς ψευδαίσθηση, ας την πει, δικό του θέμα είναι) ότι δεν μπορεί να μην βλέπουν οι άνθρωποι το σωστό, ότι δεν μπορεί ως είδος να επιλέγουμε το κακό μας, ή το κοντόφθαλμο συμφέρον μας σε βάρος των άλλων, ή να μην βλέπουμε την μεγάλη εικόνα, ή να μην είμαστε όλοι αγαπημένοι, μονιασμένοι, υγιείς, πανέμορφοι και πλούσιοι.
Κάθε άνθρωπος θα έπρεπε να έχει ένα μεσσιανικό όραμα. Όχι μόνο τα μοντέλα στα καλλιστεία, όχι μόνο παράφοροι ποιητές, όχι μόνο οι έφηβοι. Για αυτό είναι άνθρωπος. Για να έχει μέσα του την ανάγκη να σώσει ολόκληρο τον κόσμο. Αν δεν αποτινάζαμε αυτό το όραμα από πάνω μας σαν να είναι ντροπιαστική αφέλεια, ο κόσμος θα μπορούσε να σωθεί. Αυτή είναι άλλωστε κι η ειρωνεία: από το πολύ αποτίναγμα της αφέλειας, παραδιδόμαστε στην αυτοκαταστροφή.
