Οι παραβάσεις – μη παραβάσεις
10-10-2018

Σάββατο 6 Οκτωβρίου, δημοπρασία του οίκου Σόθμπις στο Λονδίνο, αμέσως μόλις το περίφημο έργο του Μπάνκσι «Το Κορίτσι με το Μπαλόνι» πωλείται σε τιμή γύρω στο 1 εκατομμύριο λίρες, ακούγεται ένας ήχος σαν συναγερμός και ο πίνακας αρχίζει να βγαίνει από το κάδρο και να κόβεται σε λωρίδες. Ο Μπάνκσι ανεβάζει στην σελίδα του επεξηγηματικό βίντεο για το πώς πραγματοποίησε την δολιοφθορά του, έχοντας -όπως ισχυρίζεται- τοποθετήσει σε ανύποπτο χρόνο καταστροφέα εγγράφων μέσα στην κορνίζα. «Πάει, χάθηκε» μας λέει και αργότερα παραθέτει και μια ατάκα του Πικάσο ότι η επιθυμία καταστροφής είναι κι αυτή με τη σειρά της μια επιθυμία δημιουργίας.

Σάββατο 6 Οκτωβρίου, αγώνας μικτών πολεμικών τεχνών για τον τίτλο ελαφρών βαρών του UFC στο Λας Βέγκας, αμέσως μόλις ο Καμπίμπ Nουρμαγκομέντοφ κατορθώνει να υπερασπιστεί  εμφατικά τον τίτλο του απέναντι στον τον πιο διάσημο και πιο ακριβοπληρωμένο σταρ του αθλήματος, τον Κόνορ ΜακΓκρέγκορ, πηδάει έξω από το το ρινγκ κι αρχίζει να πλακώνεται με έναν άλλο αθλητή, μέλος του τιμ του αντιπάλου του. Το ρινγκ με τη σειρά του μετατρέπεται σε ρινγκ, καθώς ανεβαίνουν σε αυτό μέλη του δικού του τιμ να ρίξουν καμία χοντρή στον ΜακΓκρέγκορ, μετά από όλο αυτό το βρωμόξυλο η τελετή απονομής της ζώνης στο νικητή ματαιώνεται. Δεν είναι κατς όπου το ψευτοξύλο δεν περιορίζεται μόνο στο ριγκ, αλλά τέτοιου είδους ψευτοκαυγάδες είναι προγραμματισμένο και οργανικό μέρος του σόου, δεν έχουμε βασικά κανένα στοιχείο να πούμε ότι το ξυλίκι μετά το τέλος του αγώνα ήταν σικέ.

Δυο συμπεριφορές που ενώ θεωρητικά -και όχι μόνο θεωρητικά- βγαίνουν εκτός των ορίων του παιχνιδιού, καταλήγουν να είναι μέρος του. Οι κανόνες του παιχνιδιού (τέχνη είναι από εδώ ως εδώ – ξύλο θα πέφτει από εδώ ως εδώ) κι η παράβασή τους. Ένα έργο τέχνης που ενώ υποτίθεται ότι αυτοκαταστρέφεται, μεταλλάσσεται. Ο άρτιος πίνακας θεωρήθηκε τέχνη για έναν λόγο, ο κομμένος θεωρείται τώρα για έναν άλλο, όχι εντελώς ξεκομμένο από τον λόγο που θεωρήθηκε ο άρτιος – κάθε άλλο. Ο Μπάνκσι προφανώς και ξέρει ότι αυτό που θα κάνει θα θεωρηθεί τέχνη κι όχι υπονόμευση του καπιταλισμού, του εμπορίου έργων τέχνης ή οτιδήποτε άλλου. Ότι εν πάση περιπτώσει το υλικό αποτύπωμα της υπονόμευσής του στον πίνακα θα θεωρηθεί ότι συνιστά τέχνη. Και πράγματι οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι το έργο πλέον έχει πολύ μεγαλύτερη αξία από ό,τι είχε πριν την καταστροφή – μη καταστροφή του. Οπότε μήπως η ζαβολιά του στρέφεται τελικά εναντίον του εαυτού του;

Μπα, ακριβώς επειδή ο Μπάνκσι δεν είναι τόσο αφελής, ώστε να θεωρήσει ότι θα υπονομεύσει στα αλήθεια κάτι, εκείνο που στην πραγματικότητα μας λέει με τη χειρονομία του, είναι ότι εγώ με την τέχνη μου δεν τελειώνω εκεί που τελειώνουν οι άλλοι, τη συνεχίζω, τόσο γαμάτος είμαι, τόσο ο πιο καλλιτέχνης που ανατρέπει είμαι. Αντίστοιχα, ακριβώς επειδή και ο Kαμπίμπ δεν ήταν τόσο εκτός εαυτού, ώστε να μην μπορεί να ελέγξει καθόλου τον εαυτό του, εκείνο που στην πραγματικότητα μας λέει με το έξτρα ξύλο του, είναι ότι εγώ με το ξύλο μου δεν τελειώνω εκεί που τελειώνουν οι άλλοι, το συνεχίζω, τόσο γαμάτος είμαι, τόσο ο πιο άντρας που βαράει είμαι.

Το να ψάχνουμε όμως κίνητρα και να δικάζουμε προθέσεις σχετική και μόνο σημασία έχει. Το γιατί έγινε ό,τι έγινε πρέπει μάλλον να μας απασχολεί λιγότερο. Όροι όπως αυθεντικότητα και αφέλεια, προσχεδιασμός και συνέργεια, είναι βασικά εκτός θέματος. Δεν είναι η αφομοιωτική δύναμη του καπιταλισμού το θέμα. Το θέμα είναι ότι με αυτές τις παραβάσεις – μη παραβάσεις δημιουργείται απείρως μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο ευρύ κοινό. Αν δεν υπήρχαν αυτές οι παραβάσεις – μη παραβάσεις, η δημοπρασία και ο αγώνας θα ενδιέφεραν μόνο τους ειδικούς και τους φαν. Τώρα όμως η πληροφορία διαχέεται. Εξαπλώνεται. Παύει να είναι θέμα των ειδικών και γίνεται θέμα των γενικών, θέμα όλων μας. Που σπεύδουμε να πούμε την εξυπνάδα μας. Να δώσουμε το input μας και την οπτική μας. Να αποθεώσουμε, να κατακρίνουμε ή να πούμε κάτι ενδιάμεσο. Να πούμε πάντως. Να ασχοληθούμε. Εδώ υπάρχει κάτι που μας ξάφνιασε, κάτι διαφορετικό, κάτι άξιο προσοχής, κάτι άξιο αναφοράς, κάτι αξιοανάρτητο, κάτι αξιοσχολίαστο. Η εποχή μας στα σόσιαλ μίντια, η εποχή μας γενικότερα. Διαρκή μικροθέματα προς μικροσυζήτηση. Διαρκή μικροθεάματα προς μικροκατάναλωση. Διαρκής διάσπαση της προσοχής.

Οι παραβάσεις – μη παραβάσεις φεύγουν από το όριο του προβλεπόμενου και του επιτρεπτού, αλλά όχι από το πλαίσιο νοηματοδότησης και ερμηνείας. Το πλαίσιο παραμένει το ίδιο. Ο πίνακας μπορεί να βγαίνει από το κάδρο, αλλά παραμένουμε στο μεγαλύτερο κάδρο. Ο αθλητής μπορεί να βγαίνει από το ρινγκ, αλλά παραμένουμε στο μεγαλύτερο ρινγκ. Ο Μπάνκσι δεν σαμποτάρει το έργο του μυστικά και κατά μόνας. Το κάνει τελετουργικά. Ενώπιον των καμερών.  Ο Καμπίμπ εξακολουθεί να κάνει ό,τι έκανε πριν. Να δέρνει. Να δέρνει ενώπιον καμερών. Ίσως αν άρχιζαν να παίζουν βρωμόξυλο στο Σόθμπις ή αν αμέσως μετά τον αγώνα ο Καμπίμπ άρχιζε να απαγγέλλει Μαγιακόφσκι, να είχαμε μια μεγαλύτερη ανατροπή. Δηλαδή μεγαλύτερη διασπορά της εικόνας. Περισσότερο viral. Περισσότερες συζητήσεις. Μεγαλύτερη αποτύπωση στην μνήμη.

Αν ο πίνακας καταστρεφόταν εκτός καμερών ή αν αν το ξύλο έπεφτε εκτός καμερών, θα ήταν διαφορετικού τύπου παραβάσεις, θα ήταν ενδεχομένως σκέτες παραβάσεις. Το κρίσιμο παραμένει η κάμερα. Η καταγραφή. Γεγονός που μας έδειξε με τον πιο εμφατικό τρόπο η καταγραφή της βάναυσης θανάτωσης του Ζακ Κωστόπουλου. Ένας θάνατος που καταγράφεται με κάμερα κι ένας θάνατος που δεν καταγράφεται με κάμερα είναι δυο ριζικά διαφορετικά γεγονότα. Δεν έχει τίποτα το ίδιο ο καταγεγραμμένος με τον μη καταγεγραμμένο θάνατο. Δεν έχει τίποτα το ίδιο το οποιοδήποτε καταγεγραμμένο με το οποιοδήποτε μη καταγεγραμμένο γεγονός. Υπό αυτήν την έννοια, οι άνθρωποι που τις προάλλες τραβούσαν με τα κινητά τους τον άντρα που απειλούσε να αυτοκτονήσει στην Ομόνοια δεν έκαναν κάτι το αφύσικο. Έκαναν αυτό που είναι πια το πλέον φυσικό. Κι εμείς στη συνέχεια σχολιάζαμε ακριβώς την καταγεγραμμένη δική τους εικόνα με τα κινητά. Μετά αλλάξαμε θέμα, ήρθαν άλλες εικόνες στη θέση τους, εικόνες καλλιτεχνικών παραβάσεων, εικόνες αθλητικών παραβάσεων. Εικόνες. Που τις συζητάμε. Για λίγο. Και μετά νέες συζητήσεις. Η ροή συνεχίζεται αδιάκοπα. Ξεχάσαμε τι θα πει βαριέμαι. Γίνονται πράγματα συνέχεια. Το είδες αυτό;