Στην ταινία “ο Διάβολος φοράει Prada”, η Andy, η νεοπροσληφθείσα σε περιοδικό μόδας βοηθός της Miranda Priestly, κρυφογελάει στη διάρκεια επιλογής δύο μπλε ζωνών για φωτογράφιση ύστερα από το σχόλιο άλλης υπαλλήλου ότι οι δύο ζώνες είναι τόσο διαφορετικές. Στην απορία της Priestly, η Andy απαντά με αυτάρεσκη ειλικρίνεια ότι, μη γνωρίζοντας από αυτά, οι ζώνες της φαίνονται ολόμοιες. Τότε η Priestly αρχίζει έναν εξαιρετικό μονόλογο, ίσως η χαρακτηριστικότερη στιγμή της ταινίας:
Οκ, κατάλαβα. Νομίζεις ότι αυτό δεν έχει καμία σχέση με σένα. Πας στη ντουλάπα σου και διαλέγεις αυτό το ξεχειλωμένο πουλόβερ – για παράδειγμα – γιατί προσπαθείς να πείσεις τον κόσμο ότι παίρνεις τον εαυτό σου ιδιαίτερα στα σοβαρά ώστε να ανησυχείς για το τι φοράς. Αλλά δεν γνωρίζεις ότι αυτό το πουλόβερ δεν είναι απλά μπλε. Δεν είναι τιρκουάζ. Δεν είναι ουλτραμαρίν. Η αλήθεια είναι ότι είναι κυανό. Και είσαι απερίσκεπτα ανυποψίαστη του γεγονότος ότι το 2002 ο Oscar de la Renta, σχεδίασε κολεξιόν από κυανές τουαλέτες και στη συνέχεια, νομίζω ότι ήταν ο Yves Saint Laurent – αυτός δεν ήταν; – που μας παρουσίασε συλλογή από κυανά στρατιωτικά μπουφάν. Και αυτό το κυανό εμφανίστηκε ταχύτατα στις κολεξιόν οκτώ άλλων σχεδιαστών. Και μετά φιλτραρίστηκε στα πολυκαταστήματα μέχρι που έσταξε σε κάποια τραγική “Casual Corner” όπου εσύ, δεν αμφιβάλω, το ψάρεψες σε καλάθι με εκπτώσεις. Όταν στην πραγματικότητα αυτό το “μπλε” αντιστοιχεί σ’ εκατομμύρια δολάρια και σε αμέτρητες θέσεις εργασίας και είναι αρκετά κωμικό το πώς πιστεύεις ότι έκανες επιλογή ανεπηρέαστη από τη βιομηχανία μόδας όταν, ουσιαστικά, φοράς ένα πουλόβερ που επιλέχθηκε για σένα από ανθρώπους σε αυτό το δωμάτιο ανάμεσα σ’ ένα σωρό από “αυτά”.
Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα με τις συγγένειες – εκλεκτές και μη – στην πράσινη οικονομία, στην πράσινη ανάπτυξη. Το περιβάλλον και η οικολογία ήταν κίνημα που ξεκίνησε από κάποιους, λίγους, που πίστεψαν με ειλικρίνεια ότι οι ζωές μας ήταν σε δυσαρμονία με το φυσικό μας περίγυρο, στην ανάγκη να βρούμε ισορροπία για το καλό το δικό μας και του περιβάλλοντος. Σε μια άλλη αξία ζωής, στην οποία αξία όλοι είχαν δικαίωμα. Κάποιους που μιλούσαν σωστά και οι υπόλοιποι αρχικά τους θεωρούσαν γραφικούς, treehuggers, αλλού κι εκτός των βαρυσήμαντων και των ουσιαστικών που καθόριζαν την πορεία της υφηλίου. Αυτό στην αρχή. Αλλά καθώς ο καιρός περνούσε συνέβαιναν πολλά – περιστατικά, ατυχήματα, επιστημονικές διαπιστώσεις – τα οποία έδιναν δίκιο σε αυτούς τους γραφικούς οι οποίοι είχαν αρχίσει να οργανώνονται σε ομάδες, σωματεία, συλλόγους, Οργανισμούς, μη κυβερνητικούς. Και οι κυβερνητικοί, καθώς όλο και περισσότεροι πολίτες άρχισαν να ανησυχούν και ν’ ακούν τις απόψεις των γραφικών, άρχισαν να ζητούν τη γνώμη τους και να τους χρηματοδοτούν. Και το ίδιο έκαναν και πολλοί του ιδιωτικού τομέα, εταιρείες μικρές και αργότερα πολυεθνικές, οι οποίες άρχισαν τις δωρεές και ταυτόχρονα να προσθέτουν στον κατάλογό τους νέα προϊόντα, την παραγωγή των οποίων ενθάρρυναν οι οικολόγοι, κυρίως η νέα γενιά, που θεωρούσαν ότι ήταν καιρός για ωρίμανση ύστερα από τη γραφικότητα, η ώρα του mainstreaming. Μαζί και οι παγκόσμιες διασκέψεις για το περιβάλλον, τη ζωή, το κλίμα, που καλούσαν σε αυτή την ωριμότητα όλο τον πλανήτη, στη νέα πραγματικότητά του. Και από αυτή τη παντρειά των μη κυβερνητικών και των επιχειρηματιών, κάτω από ευχές και ευχολόγια των κυβερνητικών, γεννήθηκε η βιώσιμη ανάπτυξη, η μετονομασθείσα με το πακετάρισμα του μάρκετινγκ σε πράσινη ανάπτυξη (το βιώσιμο φέρνει αρνητικούς συνειρμούς θνησιγενούς). Και ο έγγαμος βίος είχε πολύ lifestyle και glamour, τα eco προϊόντα και τουρισμό, διανυκτερεύσεις σε tree houses σε canopies των τροπικών, πλήθος ευκαιριών, σούπερ μάρκετ με βιολογικά και child labor free κι ελεύθερα από κάθε αδικία απ’ την αρχή της ιστορίας, με συναίνεση και με σήμανση, αποφασίζει ο καταναλωτής, και τα πάντα με χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα, όσο πατά η γάτα. Αυτό θέλαμε να πιστέψουμε, με αυτό μας πείσαμε, αυτό πιστοποιήσαμε.
Η πράσινη ανάπτυξη ήρθε και στην Ελλάδα, επικοινωνιακά, πάνε δέκα χρόνια απ’ όταν υιοθετήθηκε επίσημα από Πρωθυπουργού που διαφήμισε τα λεφτά που δεν υπήρχαν, και δεν υπήρχαν κυρίως για πράσινη ανάπτυξη που θα μας έκανε Δανία του νότου. Η χώρα, η καθημερινότητά μας βούλιαζε στο χρέος και στο γκρίζο.
Και τότε με την αγνών προθέσεων πράσινη Τίνα για υπουργό, ήταν που πέρασα τυχαία μπρος από μια μάντρα με σιδερικά και είδα ταμπέλα ζωγραφιστή, παραδοσιακή, όπως σε παλιό οπωροπωλείο να γράφει Πράσινη Ανάπτυξη, μάντρα στα οποία Νοτιοασιάτες πουλούσαν ό,τι ανακυκλώσιμο έβρισαν στους κάδους φέρνοντάς το σε καρότσια σούπερ μάρκετ. Τότε που ξεκινούσαν τα χρόνια της διοξίνης του καμένου στον αέρα της Αθήνας, των κλεμμένων καλωδίων και καπακιών ύδρευσης, των εγκαταλειμμένων γιαπιών. Η θλιβερή πραγματικότητα με το πράσινο, όπως στα λόγια της Priestly, είχε στάξει από τη Δανία του μέλλοντός μας στην πανταχού παρούσα θλίψη του ελληνικού νότου, ανοίγοντας “θέσεις” εργασίας σε πολλούς που δεν είχαν βιώσιμα οράματα παρά μόνο ελπίδες επιβίωσης, όχι πράσινες, και σε λίγους της αρπαχτής, της παραοικονομίας και της μαφίας.
Το πράσινο αρχικά από τα χαμηλά, από τις grass roots, στα ψηλά στα κυριλέ. Και στην Ελλάδα αναγκαστική προσγείωση στα χαμηλά.
Τα χρόνια πέρασαν η κρίση λησμονήθηκε. Ώρα για την αποκατάσταση του οράματος, να ξανάρθουμε στα ίσα μας, να βρεθούμε ψηλότερα εκεί που μας αξίζει στο μέλλον, αισιόδοξοι μακριά από τη μιζέρια του χθες. Έτσι μίλησε ο Πρωθυπουργός με αφορμή τη σπουδαία μέρα του περιβάλλοντος, ανακοινώνοντας έναν από τους κεντρικούς πυλώνες της περιβαλλοντικής πολιτικής για την εγκατάλειψη των ρυπογόνων καυσίμων, παρουσιάζοντας το πρόγραμμα ηλεκτροκίνησης στην Ελλάδα. Ένα στα τρία οχήματα να είναι ηλεκτρικό ο στόχος για το 2030. Δεκαεννέα φορείς υπέγραψαν την πράσινη συμφωνία για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης. Παράδειγμα όχι η Δανία αλλά η Νορβηγία. Αυτή ο φάρος μας, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Πρωθυπουργού.
Απερίσκεπτη η αναφορά του Πρωθυπουργού στη Νορβηγία, θα έλεγε η Priestly, όταν είναι η οικονομία των ορυκτών καυσίμων που την έκανε μια από τις πλουσιότερες χώρες στον κόσμο. Και θα εξηγούσε, με τον τρόπο της, στον Πρωθυπουργό τους πολλούς λόγους για τους οποίους οι ουσιαστικά οικολόγοι θεωρούν την αναφορά σε μπαταρία κόκκινο πανί. Θα μιλούσε για το αποτύπωμα της. Για τα στοιχεία που θα πρέπει να ξεθαφτούν από τη γη, τα απαραίτητα στην κατασκευή της. Για τα τοξικά απόβλητα.
Για το κόστος ανακύκλωσης. Το κόστος αντικατάστασης. Το κόστος και το αποτύπωμα από την κατασκευή όλων των νέων αυτοκινήτων ύστερα από τα κίνητρα που θα δοθούν για την αντικατάσταση όλων της παλιάς τεχνολογίας.
Θα πρόσθετε ότι ενώ η χρήση του “πράσινη ανάπτυξη” ήταν κάτι που έπρεπε να είχε περιφρουρηθεί από το οικολογικό κίνημα τώρα η μπάλα έχει χαθεί και ο καθένας, κυβέρνηση και ιδιώτες, μπορούν με ευκολία – με δηλώσεις και διαδικασίες – να τη χρησιμοποιήσει για να πρασινίσει πολιτικές και δραστηριότητες. Ότι ξεχείλωσε σαν το πουλόβερ της Andy για να χωρέσουν όλοι σε μια zero sum προσέγγιση στην ανάπτυξη που οι ενεργειακές μας ανάγκες είναι ενεργοβόρες, είτε πρόκειται για ορυκτά καύσιμα, είτε για ΑΠΕ, είτε για υγρά μπαταρίας. Παρά τις πιστοποιήσεις το φερέγγυο των οποίων δεν θα αμφισβητούσε.
Zero sum.
Είναι το στάξιμο των αρχικών πόθων και στόχων, η διαρροή, το ξεθώριασμα του πράσινου, όσο λαμπρό και ώριμο κι αν αν φαίνεται στα μάτια μας. Διαρροή είτε προς τα κάτω σε άθλια μάντρα παλιοσίδερων κάπου κοντά στη Λιοσίων, είτε προς τα πάνω για να χρωματίσει σε οικολογικούς τόνους τις πρακτικές μια γαλάζιας κυβέρνησης.