Προχθές πήγα με τη μικρή μου σε ένα περίπτερο και διάλεξε ένα σακούλι καραμελάκια που κόστισαν 4 ευρώ. Δεν είπα τίποτα στον πωλητή μα με έφαγε η περιέργεια και βγαίνοντας, τη ρώτησα τί διάολο διαφορετικό έχουν αυτά τα καραμελάκια από όλα τα υπόλοιπα, καθώς τόσα χρήματα για ένα τόσο δα σακούλι jelly beans δεν είχα ξαναματαπληρώσει. Έμαθα λοιπόν, πως αυτά δεν είναι απλά καραμελάκια. Είναι challenge καραμελάκια (μα το χριστό, έτσι μου τα ‘πε). Δεν έκανα ούτε μορφασμό για να μην την αποθαρρύνω και την άφησα να μου εξηγήσει τι μπορεί να σημαίνει αυτό.
Η εξήγηση ήταν ακόμα πιο μπέρδεμα. Εν ολίγοις, τα καραμελάκια αυτά έχουν πολλές κακές γεύσεις -από άσχημες μέχρι τρομακτικά σιχαμένες γεύσεις που η μικρή τους έδινε τα ονόματα της διαφήμισης στο Youtube όπως “μύξα”, “κάλτσα” και “εμετός”- με σκοπό να φωτογραφηθείς ή να βιντεοσκοπηθείς όσο τα τρως, να το δημοσιεύσεις και να “κερδίσεις” έτσι την πρόκληση. Δεν είναι με λίγα λόγια νόστιμα καραμελάκια ή έστω απλά καραμελάκια που αγοράζεις γιατί σου αρέσει η γεύση τους. Είναι απαίσια καραμελάκια που αγοράζεις για να συμμετέχεις σε ένα αντικειμενικά Σούπερ Ηλίθιο παιχνίδι που όμως το παίζουν χιλιάδες πιτσιρίκια από όλο τον πλανήτη. Για να σου φανεί κάτι τέτοιο λογικό θα πρέπει να είσαι το πολύ μέχρι 15 ετών – και όχι πάντα. Αν τώρα είσαι 30 χρόνια παραπάνω δεν θα το έλεγα ακριβώς χάσμα, μα περισσότερο οριστικό αντίο.
Ο ηλεκτρονικός μας κόσμος που λες, δεν είμαστε σε θέση να φανταστούμε στ’ αλήθεια πόσο ασταμάτητα τρέχει, πόσα τεχνολογικά και κοινωνικά άλματα έχει κάνει και πόσο ο φυσικός κόσμος δυσκολεύεται ή αναγκάζεται να τον ακολουθεί και μάλιστα, με τους πιο παράξενους τρόπους. Τα μικρά μας, θεωρούν φυσιολογικά όσα κάνουν και όσα συμβαίνουν εκεί μέσα ενώ εμείς προσπαθούμε άγαρμπα να ακολουθήσουμε, να μην κρίνουμε, να μάθουμε, να μην αποξενωθούμε. Για εμάς έχει ακόμη νόημα η ερώτηση εάν ο φυσικός κόσμος, ο έξω κόσμος, είναι σημαντικότερος από τον ηλεκτρονικό ενώ για τα παιδιά είναι άτοπη καθώς δεν έχουν ζήσει, δεν ξέρουν κανέναν τέτοιο διαχωρισμό. Ο ηλεκτρονικός τους εαυτός έχει πια ανάγκες και ενδιαφέροντα που ο φυσικός δεν μπορεί να καλύψει πια. Κι εμείς δεν έχουμε ιδέα. Κάτι κάποιοι ίσως καταλαβαίνουν μα οι περισσότεροι δεν έχουμε πάρει μυρωδιά. Ενώ κι εμείς οι ίδιοι αλλάζουμε μέρα με τη μέρα χωρίς να το συνειδητοποιούμε.
Αν κρίνω από τις δικές μου ηλεκτρονικές συνήθειες για παράδειγμα, έχω γίνει πολύ ανυπόμονη. Δεν είναι μόνο θέμα έλλειψης συγκέντρωσης είναι καθαρός κωλοπαιδαρισμός. Εάν δω ένα βιβλίο που μου αρέσει πολύ, θα το ψάξω στα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία και τις ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες ή θα το αγοράσω άμεσα -ειδικά αν πουλιέται σε ηλεκτρονική μορφή – για να το διαβάσω εκείνη τη στιγμή έστω διαγώνια αν δεν έχω χρόνο, αλλά δεν θα το αφήσω. Εάν ακούσω ότι κυκλοφόρησε νέο τραγούδι από κάποιον αγαπημένο μου καλλιτέχνη, θα μπω εκείνη τη στιγμή να το ακούσω. Εάν οτιδήποτε από όσα με ενδιαφέρουν/ αγαπώ/ παρακολουθώ συμβεί, θα τρέξω να μάθω για αυτά κλικάροντας το πολύ δυο φορές και περιμένοντας λίγα δευτερόλεπτα. Όχι παραπάνω.
Σε 10 λεπτά θα είναι αργά και δεν είναι μόνο επειδή πια δυσκολεύομαι να συγκεντρωθώ, είναι και το ότι υποσυνείδητα νιώθω πια πως ό,τι δεν μπορεί να ικανοποιηθεί άμεσα είναι παλιό και αργό, δεν θα έπρεπε να με ενδιαφέρει, ανήκει στην νοοτροπία της παλιάς εποχής. Σαν τότε που περίμενες βδομάδες να σου φέρουν το βιβλίο που παράγγειλες ή ξεροστάλιαζες στο γειτονικό δισκοπωλείο για τον δίσκο ή την κασέτα. Τώρα δεν παίζει το περίμενε. Το αγοράζεις, το βλέπεις, το ακούς, το ποστάρεις, το ξεχνάς. Παλιά, περίμενες κάθε εβδομάδα να δεις στην τηλεόραση την αγαπημένη σου σειρά, τώρα απλά ανοίγεις κανάλια τύπου Netflix και αν δεν σου ‘χουν ολόκληρη τη σεζόν δεν ασχολείσαι – εκτός κι αν είναι το GOT. Η αναμονή πλέον δεν είναι τόσο πολύ της μόδας, δεν ταιριάζει με την εποχή, δεν συνηθίζεται ενώ οι ανάγκες μας όπως και η νοοτροπία μας, αλλάζουν τόσο πολύ συχνά προς το πιο εύκολο, το πιο απλό, το πιο ηλεκτρονικό.
Είναι τρομακτικό ωστόσο, πως κάποτε όταν έλεγες παλιά μιλούσες σίγουρα για εποχές πάνω από δεκαετία – εικοσαετία. Σήμερα αν πεις παλιά, μπορεί και να μιλάς για μόλις πέντε χρόνια πριν και αυτό είναι σπούκι αν είσαι πάνω από σαράντα και πρέπει ας πούμε, να αναφερθείς σε πράγματα που θυμάσαι στα δέκα σου. Και ναι, κορόιδευες κι εσύ κάποτε τους μεγαλύτερους λέγοντάς τους αρχαίους μα τώρα νιώθεις απολίθωμα. Ναι, δικαίως.
Έχουμε ξεχάσει σε ελάχιστα χρόνια τεχνολογίες δεκαετιών, πράγματα που ήταν επανάσταση για τον άνθρωπο μέχρι χθες και σήμερα όχι μόνο δεν υπάρχουν μα κάποιοι δεν τα θυμούνται ή δεν πρόλαβαν να τα ζήσουν. Δισκέτες, cd και dvd τέλος για πάντα, ενώ έχουμε αφήσει τελείως τα φιλμ των φωτογραφικών μηχανών που σύντομα θα βλέπεις μόνο σε μουσεία. Πάρε ανθρώπους και επαγγέλματα για να το δεις καλύτερα. Ρώτα έναν σχεδιαστή κοντά στην ηλικία μου να σου πει επαναστάσεις που έζησε μαζεμένες. Ο άντρας μου ως γραφίστας μόλις τη δεκαετία του 90, έστηνε και κουβάλαγε μακέτες και mockup στους πελάτες για τις παρουσιάσεις που σύντομα έμπαιναν σε δισκέτες, μετά σε cd και dvd, έπειτα σε wetransfer και πλέον σε ό,τι cloud υπηρεσία μπορείς να φανταστείς. Κι εκείνος είναι ο τυχερός διότι άλλα επαγγέλματα αφανίστηκαν από το χάρτη.
Οι απανωτές αλλαγές έγιναν καθημερινότητα για όλους μα το συνηθίσαμε και πλέον το περιμένουμε χωρίς καν να μας δίνεται ο χρόνος να κατανοήσουμε το λόγο που κάτι πλέον μας φαίνεται παλιό. Μηχανικά πια, για να κλείσω ας πούμε διακοπές οπουδήποτε μπαίνω πρώτα Tripadvisor για να μάθω τη γνώμη των άλλων, μετά Airbnb ή Booking, ενώ επίσης ηλεκτρονικά κλείνω και όλα μου τα εισιτήρια για εκδηλώσεις ή οπουδήποτε θελήσω να παραβρεθώ. Αυτή τη διαδικασία, την κάνω σχετικά πρόσφατα αλλά δεν ισχύει αυτό για όλους. Σχεδόν κανένας νεότερός μου ας πούμε, δεν έχει γνωρίσει από κοντά εκείνους τους γραφικούς τύπους, τους ταξιδιωτικούς πράκτορες – που με άκουσε μια φορά ο μικρός μου να αναφέρω και απογοητεύτηκε τρελά γιατί περίμενε τουλάχιστον τον Τζέιμς Μποντ με βαλίτσα.
Οι νέες συνήθειες έχουν εισχωρήσει παντού παρότι δεν τις έχουμε χωνέψει ακόμη ή δεν τις γνωρίζουμε. Συζητώντας πρόσφατα για τα τραπεζικά μου και πόσο μισώ να κουβαλώ μηχανάκια για κωδικούς, προς έκπληξή μου διαπίστωσα πως οι κάτω των 25 δεν χρησιμοποιούν καν πια τις παραδοσιακές τράπεζες. Βασικά τις σνομπάρουν. Θεωρούν από παρωχημένα έως χαζά τα προϊόντα τους ενώ αρνούνται να πληρώσουν για τις βασικές τραπεζικές συναλλαγές τους και μάλιστα περιορισμένες στη χώρα που διαμένουν. Σε ερώτησή μου για τις εναλλακτικές και έχοντας στο τρομερά προχωρημένο μυαλό μου τίποτα Paypal, οι σφαλιάρες ήταν απανωτές. Οι σύγχρονες ηλεκτρονικές τράπεζες μοιάζουν περισσότερο με τράπεζες-εφαρμογές, δεν έχουν φυσική παρουσία με υποκαταστήματα, δεν αφορούν κατοίκους μιας συγκεκριμένης χώρας, κάνουν σχεδόν τα πάντα δωρεάν, σε όποια γωνιά του κόσμου βρεθείς, σε όποιο νόμισμα θελήσεις και πολλά περισσότερα.
Έμαθα πως για να ανοίξεις λογαριασμό δεν χρειάζεται να σε συναντήσουν ποτέ, τους μιλάς στο Facebook messenger ή το Twitter – ή όποιο έχεις ανοιχτό, λένε-, κάνεις ό,τι θέλεις στον λογαριασμό σου και εκείνοι απλά σε αφήνουν. Μπορείς ακόμη να βάλεις και δικούς σου κανόνες. Μπορείς λέει, να πεις στη σύγχρονη ηλεκτρονική σου “τράπεζα”, πως κάθε φορά που αγοράζεις καφέ από τα φτουφτουφτου Starbucks, να σε χρεώνει άλλα τόσα χρήματα για τιμωρία και να τα βάζει αυτόματα σε έναν από τους 20 δωρεάν αποταμιευτικούς σου λογαριασμούς. Μπορείς ακόμη να της ζητήσεις να μετατρέψει όλα σου τα χρήματα σε bitcoin -ή ό,τι σκατοκόιν είναι της μόδας αυτό το εξάμηνο-, να σου πληρώσει τον λογαριασμό στο εστιατόριο που φάγατε με τους συναδέλφους σου και έπειτα να ζητήσει τα χρήματα από τους λογαριασμούς τους, να σου στείλει ειδοποίηση μόλις σταλούν ή να τα χρησιμοποιήσει για να επενδύσει σε ένα startup που σου/του γυάλισε. Κι εγώ ακόμη πάω με την χαζοκαρτούλα μου στο ΑΤΜ.
Το ίδιο δουλική και Εγώ, Το Κέντρο Του Σύμπαντος είναι πια σχεδόν κάθε ηλεκτρονική υπηρεσία που αφορά μιλένιαλς ή όπως τα λένε αυτά τα εξωγήινα που δεν καταλαβαινόμαστε καθόλου μα καθόλου. Υπάρχει και εξήγηση γι’ αυτό ή μάλλον ολόκληρη φιλοσοφία. Για όσους ανήκουν στην “πεφωτισμένη” γενιά των μιλένιαλς και δώθε, η ζωή -όχι μόνο η ηλεκτρονική- οφείλει να είναι λέει, διασκέδαση. Μεταξύ μας, μάλλον γιατί δεν είναι ή δεν θα είναι. Για όλους τους υπόλοιπους, ας παραμείνει από ακατανόητη μέχρι τρομακτική, δεν τρέχει. Όλη τους η ζωή λοιπόν και όλος τους ο περίγυρος, είναι φτιαγμένος έτσι ώστε να τους ακολουθεί παντού καθώς πια ο καθένας όντως είναι το επίκεντρο του κόσμου (του). Έτσι θα λειτουργούν όλα από εδώ και πέρα αν το σκεφτείς.
Ο ηλεκτρονικός σου “κόσμος” ήδη σε ακολουθεί σε όποιο κομμάτι του πλανήτη θελήσεις να ζήσεις, είναι πάντοτε διαθέσιμος όταν τον χρειαστείς, όποια ώρα τον χρειαστείς, σε όποιο νόμισμα, γλώσσα, mood, σχέση. Οι φίλοι σου, οι ειδήσεις που σε ενδιαφέρουν, οι συναλλαγές σου, η δουλειά σου, η μουσική σου, τα βιβλία σου, οι συγγενείς, ακόμα και ο τόπος σου είτε σε φωτογραφίες, είτε σε βίντεο ή ακομα και live. Όλα. Δεν έχεις κανέναν απολύτως λόγο να το κουνήσεις από το σπίτι σου αλλά ούτε και να δεθείς με έναν τόπο. Ο μόνος λόγος ίσως θα ήταν η προσωπική επαφή και γενικά η συναναστροφή με άλλους ανθρώπους στον “έξω” κόσμο που όμως σύντομα θα έχεις προγραμματιστεί να θεωρείς εξίσου παλιά και αργή και λίγη.
Βέβαια ακόμη, οι όποιες αλλαγές στην τεχνολογία, τη νοοτροπία μας και τα κενά μεταξύ των παλιών και των νέων ανθρώπων, είναι διαχειρίσιμα. Αν το -50°C σε πολλές πόλεις της Αμερικής ήταν αυτές τις μέρες πρώτη είδηση, σε μια πενταετία θα είναι απλά χειμώνας. Ίσως σε μια δεκαετία να μην κατοικούνται καν περιοχές που ως σήμερα ήταν τρεντιές. Φαντάσου λοιπόν σύντομα, έναν κόσμο ακόμα και γεωγραφικά διαφορετικό, γεμάτο κλιματικούς πρόσφυγες που λογικά θα μιλούν μία κοινή γλώσσα, θα ακολουθούν μία παγκόσμια εκπαίδευση online και θα έχουν στη διάθεσή τους χιλιάδες εφαρμογές να κάνουν ό,τι τους ζητήσουν. Έναν κόσμο γεμάτο μικρόκοσμους που θα είμαστε πολλά πράγματα ξεχωριστά ή ό,τι μας κατέβει κάθε στιγμή. Θα ζούμε σε εντελώς δικά μας σύμπαντα μέσα σε ένα πολυεπίπεδο σύμπαν μα δεν θα είμαστε άνθρωποι όπως μέχρι σήμερα. Θα είμαστε πάμφτωχοι, πεινασμένοι, διωγμένοι, αμόρφωτοι και ακοινώνητοι μα δεν θα απασχολεί κανέναν μας διότι θα νιώθουμε ατρόμητοι, παντοδύναμοι, μικροί Θεοί. Αδύνατο να ξεφύγεις από τέτοιο ζυγό.
