Η πρόσφατη καμπάνια των Ελλήνων χορτοφάγων στην Αθήνα, προσπάθησε με εξαιρετικά επιθετικό τρόπο να σοκάρει εμάς τους κρεατοφάγους γεμίζοντας το μετρό αφίσες με σκληρά μηνύματα και μάλιστα μέσω crowdfunding παρακαλώ. Για να πάρετε μια ιδέα, τα μηνύματα έγραφαν πράγματα όπως “εσύ ποιον έφαγες σήμερα”, “για κάθε ποτήρι γάλα μια μητέρα χάνει το μωρό της” και “vegan σημαίνει συμπόνια”. Και παρότι η Ελλάδα και η Κύπρος, έχουν μακρά κρεατοφαγική παράδοση, παρατηρώ πως ολοένα και περισσότεροι σκέφτονται και το συζητούν έστω να αποφύγουν όσο μπορούν το κρέας, τα ψάρια και τα παράγωγά τους, ειδικά αφού πλέον όλοι γνωρίζουμε πως με μια προσεκτική διατροφή και τακτικές εξετάσεις, δεν υπάρχουν επιπτώσεις στην υγεία. Και αυτό δεν είναι κάτι που λένε πια μόνο οι χορτοφάγοι, πρόσφατες ιατρικές μελέτες μάς δίνουν το πράσινο φως*.
Γιατί όμως να το κάνει κάποιος αυτό; Θα πρέπει να αναγνωρίσουν οι φίλοι χορτοφάγοι πως είναι εξαιρετικά δύσκολη αυτή η απόφαση και γι’ αυτό ελάχιστοι την έχουν πάρει. Στην εποχή της αφθονίας, το να αποκλείσεις μια τόσο μεγάλη, τόσο θρεπτική και απολαυστική γκάμα τροφίμων, δείχνει ίσως μια από τις δυσκολότερες και πρακτικά αδύνατες αποφάσεις. Για κάποιους, ακούγεται μάλιστα τελείως παράλογο ενώ για μένα ας πούμε, ως μητέρα, ακόμη κι αν βρω το χρόνο να διαβάσω ικανοποιητικά για να ξεπεράσω τους άπειρους ιατρικούς μου φόβους, πρακτικά μού μοιάζει αδύνατο όλο αυτό.
Πιο παλιά, ήταν ακόμη πιο δύσκολο βέβαια. Όταν δεν ήταν τόσο διαδεδομένη η χορτοφαγία, η μόνη μας εναλλακτική ήταν στρέμματα πρασινάδας, αυτά που τώρα τα λένε superfoods και κάτι άνοστοι υπερσπόροι με ψαγμένα ονόματα. Δεν βοηθούσαν βέβαια καθόλου και οι ίδιοι οι υποστηρικτές αυτής της ιδέας. Οι μέχρι χθες γραφικοί χορτοφάγοι ήταν για μένα, απλά μια διασκεδαστική παρεούλα λοξών. Η τότε επιχειρηματολογία τους δεν είχε σε τίποτα να ζηλέψει την καλύτερη θρησκευτική αίρεση, ενώ περισσότερο στο πούλαγαν ως τρεντιά και εναλλακτική στάση ζωής – και κάτι με το τσι και το κάρμα σου, που μάλλον έμοιαζε να πάει σετάκι με μπάφους και Ικαρίες – οπότε όχι κύριοι, δεν θέλω να ξαναπεράσω την εφηβεία. Οι τύποι ήταν τόσο έξω από την κουλτούρα μας και την πραγματικότητα που το να γίνεις χορτοφάγος τότε, ήταν αποκλειστικά και μόνο γιατί ψόφαγες για παρέλαση και έξτρα προσοχή απ’ το δράμα.
Κατά τις δε υπέροχες εποχές των forums και αργότερα των blogs, που όλα τα θέματα έπεφταν στο τραπέζι, ξεκινούσες καλοπροαίρετα -ή όχι- τη συζήτηση και ξαφνικά είχες μπροστά σου δεκάδες παρακλάδια της χορτοφαγίας κι ένα κάρο τυπάκια που σε μπέρδευαν, σε τρέλαιναν στη συνωμοσιολογία και τις ανακρίβειες και τελικά, σε έπειθαν πως σίγουρα δεν είναι σοβαροί. Σύντομα, οι χορτοφάγοι κατέληγαν ν’ αλληλοκράζονται με τους φρουτοφάγους, τους γαλακτο-αυγο-θαλασσινο χορτοφάγους (ναι, υπάρχει τέτοιο), τους ευκαπτο-χορτοφάγους (ω ναι, υπάρχει και αυτό) και αυτό το πράγμα δεν είχε τέλος.
Πολύ χονδρικά, τα είδη “χορτοφαγικής” δίαιτας που απορρίπτουν το κρέας και επικρατούν περισσότερο σήμερα.
Κάθε συζήτηση με τους χορτοφάγους, ακολουθούσε πιστά τον δικό της, χορτοφαγικό νόμο του Godwin – αντί για ναζί, εδώ ήξερες πάντα ότι θα τελειώσει με γουρούνια. Στην άρνησή μας βέβαια, συνετέλεσε πολύ και η τότε επιχειρηματολογία τους. Μεταξύ άλλων, όχι, τα φυτά και οι καρποί δεν έχουν περισσότερη πρωτεΐνη από το κρέας, η χορτοφαγία δεν θα μας προστατέψει από τον καρκίνο, οι πρόγονοί μας δεν ήταν χορτοφάγοι και βέβαια, το ανθρώπινο σώμα δεν πλάστηκε αποκλειστικά για χορτοφαγία, ενώ ακριβώς η κατανάλωση κρέατος ήταν το γεγονός-ορόσημο για το μέγεθος του εγκεφάλου μας. Χώρια που σύμφωνα με μία ακόμη πρόσφατη μελέτη, η χορτοφαγία παίζει να συντελεί στην κατάθλιψη.
Τι άλλαξε όμως από χθες μέχρι σήμερα; Πλέον σε όλο τον πλανήτη οι χορτοφάγοι εξ ανάγκης υπολογίζονται στα 1.45 δισ. ενώ 75 εκ. άνθρωποι είναι χορτοφάγοι από επιλογή. Ακόμη, αρκεί μια ματιά στα Google trends, για να διαπιστώσει κανείς ότι η χορτοφαγία είναι ίσως το μεγαλύτερο trend της εποχής μας, παγκόσμια. Γιατί λοιπόν όλο και περισσότεροι στρέφονται στη χορτοφαγία; Είναι η προσπάθεια για πιο υγιεινή διατροφή; Είναι η συνωμοσιολογία που θέλει τα φυτά και τα φρούτα να είναι αγνά ενώ το κρέας να βρίθει φαρμάκων; Είναι η φιλοζωική στάση ζωής που μας απαγορεύει να τρώμε οτιδήποτε έχει πρόσωπο; Ή μήπως το κάρμα;
Εν μέρει όλα αυτά παίζουν – κανείς δεν είναι τέλειος άλλωστε – μα κυρίως, είναι το YouTube. Η ευρεία διάδοση όλης της inside πληροφορίας σχετικά με την παραγωγή τροφίμων ή πιο ειδικά, τα “άπλυτα” της κτηνοτροφικής παραγωγής έχουν σοκάρει όλο τον πλανήτη. Όταν ο μέσος καταναλωτής άρχισε να βλέπει άκριτα τα πάντα, όλα άλλαξαν. Μέσα από τόνους ψεύτικων video και παραπληροφόρησης, άρχισε σιγά σιγά να αχνοφαίνεται η γενική -και καθολικά αποδεκτή από την κτηνοτροφία- εικόνα για τις πραγματικές μεν, άθλιες συνθήκες διαβίωσης των ζώων δε. Που φυσικά, ελάχιστοι περιμέναμε να είναι τίποτε πράσινα λιβάδια και χαρούμενα προβατάκια με κορδέλες αλλά όχι, δεν ήταν ούτε καν στάβλοι. Δεν ήταν ούτε καν αξιοπρεπείς χώροι διαβίωσης. Σε κάποιες περιπτώσεις, ήταν μόλις κουτιά και μάλιστα απελπιστικά μικρά κουτιά όπου το ζώο ζούσε κλεισμένο για πάντα. Σε κάποιες άλλες χειρότερες, ήταν συρμάτινα κλουβιά σαν σχάρες ψησίματος, η μία στοιβαγμένη πάνω στην άλλη όπου κλείνονταν ή μάλλον μαγκώνονταν, εκατοντάδες κοτόπουλα, τα περισσότερα γεμάτα αίματα από τσιμπιές και με σπασμένες φτερούγες από το στρίμωγμα, που περίμεναν τη στιγμή να σφαχτούν. Περίμεναν έτσι, για μήνες.
Μάθαμε ακόμη ότι η κοινά αποδεκτή πρακτική για να πάρει κάποιος το καθημερινό μα και τόσο δεδομένο, φρέσκο γάλα αγελάδας, είναι όπως με τον άνθρωπο μα και με όλα τα θηλαστικά. Ναι, η αγελάδα πρέπει πρώτα να γεννήσει. Έτσι θα παράξει γάλα για το μικρό της. Για να το πάρουμε λοιπόν, αρκεί να μην της επιτρέψουμε να το θηλάσει. Αφού λοιπόν απομακρύνουμε το μοσχαράκι, είτε το σφάζουμε είτε το μεγαλώνουμε με σκοπό να παράγει γάλα κι αυτό, χώνοντάς το μόνο του σε ένα κλουβί να μεγαλώσει. Η δε λεχώνα αγελάδα, δεν ξαναβλέπει το μικρό της, πιτώνεται ορμόνες για να παράξει απελπιστικά μεγαλύτερες ποσότητες γάλακτος και την αφήνουμε έτσι, ενίοτε με αλυσίδα στο λαιμό, κλεισμένη στο μικρό της κουτί να ζει σε ψυχικό και σωματικό πόνο για όσο χρειαζόμαστε εμείς φρέσκο γάλα, φέτα και χαλούμι. Καθημερινά, δηλαδή.
Θα μπορούσα να γράφω ώρες τα βασανιστήρια που πλέον μπορεί να δει ωμά στην οθόνη του οποιοσδήποτε το θελήσει. Θα μπορούσα να περιγράψω ακριβώς τις τεχνικές που γδέρνεται ζωντανό ένα μικρό ζώο για τη γούνα του και πόσο μοιάζουν τα ζώα σαν αντικείμενα πια στα χέρια των επαγγελματιών, πόσο δεν τους ενοχλούν οι φωνές τους και την ειλικρινή απορία μου πώς γίνεται να έχουμε φτάσει εδώ.
Αγαπώ τα ζώα, δεν αγοράζω δερμάτινα ρούχα ή παπούτσια αλλά δεν είμαι υστερική φιλόζωη σε σημείο ν’ αγκαλιάζω τίποτα κότες στα καλά καθούμενα ή να κόπτομαι για τη στείρωση ή όχι της γάτας της διπλανής. Ειδικά τις γάτες, τις είχα πάντα χεσμένες. Παρόλα αυτά, η αυλή μου ήταν γεμάτη ζώα ως παιδί και πλέον συνειδητά αποφεύγω να υιοθετήσω διότι δεν αντέχω τα κλουβιά και τα ενυδρεία. Απ’ την άλλη, ομολογώ πως δεν έχω κανένα ηθικό πρόβλημα να σφάξω ένα ζώο για την τροφή μου και ακόμη, δεν με πειράζει καθόλου να “έχει πρόσωπο” αυτό που τρώω. Δεν έχω κανένα θέμα με τους κυνηγούς -εκτός από όσους το κάνουν για σπορ – και κανένα θέμα με τους περισσότερους ψαράδες. Έχω όμως χοντρό ηθικό πρόβλημα με τον βασανισμό ζώων, εκατομμυρίων ζώων με φρικτό τρόπο και για όλη τους τη ζωή, πριν τη σφαγή τους. Γενικά δηλαδή, μισώ αυτό που λέμε κτηνοτροφία σήμερα.
Έχω ακόμη πρόβλημα με τη στάση τη δική μας απέναντι σε όλο αυτό. Πώς να το κάνουμε, είναι τουλάχιστον υποκριτικό και σίγουρα συντελεί προς τη στροφή στη χορτοφαγία, η σημερινή αλλοπρόσαλλη εικόνα της πλειοψηφίας των “φιλόζωων” γύρω μας, να λατρεύουν παθολογικά τα ζώα τους, να αναρτούν δεκάδες εικόνες από το σκύλο, τη γάτα ή όποιο τέλος πάντων ζώο είναι οκ να λατρεύει κάποιος στο instagram και αλλού, να μοιράζονται εικόνες παρατημένων και βασανισμένων αδέσποτων για να διασύρουν τους βασανιστές τους, κι απ΄την άλλη, να διακόπτουν το timeline για τη foodporn επιλογή της ημέρας, που μάντεψε, το πιάτο περιέχει ένα άλλο, όχι τόσο social ζώο που βασανίστηκε για χρόνια σε ένα μη social κολαστήριο, αλλά προφανώς δεν ανήκε στα αγαπημένα είδη της εποχής.
“Γιατί κάποια ζώα τα κάνουμε κατοικίδια ενώ κάποια άλλα κιμά;”
Ο ένας μετά τον άλλον, οι φίλοι μου αυτομολούν στα πράσινα γρασίδια, επιλέγουν πιο χρωματιστά πιάτα, αγκαλιάζουν συχνότερα πρόβατα και προφανώς θα βόσκουν παρέα, μα πλέον δεν τους αδικώ. Πρακτικά, θεωρώ αδύνατο να καταφέρω κι εγώ τέτοια στροφή, μα πιστεύω πως οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι το επιχείρημα του χρόνιου βασανισμού των ζώων, αυτό και μόνο αυτό, αρκεί για να δώσει κανείς κάποια δίκια στη χορτοφαγία. Λογικά, η μαζική και οριστική μετάβαση της πλειοψηφίας σε αυτόν τον τρόπο διατροφής δεν είναι μακριά, καθώς πλησιάζει η στιγμή που θα γίνει επιτέλους πραγματικότητα η παραγωγή και διάθεση του συνθετικού κρέατος στην αγορά. Ας ελπίσουμε πάντως να γίνει σύντομα γιατί σόρι, τα υποκατάστατα κρέατος και ειδικά αυτό της σόγιας δεν τρώγονται!
