Δεν ζω πια στην Ελλάδα, δεν οφείλω να ψηφίσω και παρότι θα το ήθελα, δεν έχω πια την πολυτέλεια να επιλέγω τα παραμύθια από τις σφαλιάρες. Μετά όμως την εξάσκηση χρόνων, αυτό που ξέρω καλά, είναι πως τη δημοκρατία δεν την ακουμπάς. Κατανοώ πως η κρίση μας έβαλε σε διάφορα παπούτσια, ώθησε άλλους να φύγουμε και άλλους να πειραματιστούμε, να συζητήσουμε, να ξαναδούμε τη ζωή μας, ίσως και να την ξαναζήσουμε απ΄την αρχή μπας και το πάρουμε αλλιώς. Μέσα σε όλο αυτό όμως, αμφισβητήσαμε πράγματα δεδομένα, παρακάμψαμε κανόνες ζωτικούς και λοιδορήσαμε πλήθος άλλα πράγματα, μερικά μας βγήκαν σε καλό και μερικά που δεν τα ακουμπάς και που τώρα, ξεκινάμε να τα πληρώνουμε ακριβά.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας 2018, μόλις μέσα σε έναν χρόνο, η Ελλάδα έπεσε 8 θέσεις στον δείκτη διαφθοράς. Είμαστε επίσημα ανάμεσα στους bottom scorers της Ευρώπης, παρέα με Ουγγαρία και Βουλγαρία. Βασικά, παραλίγο να χτυπήσουμε πρωτιά καθώς ερχόμαστε δεύτεροι σε διαφθορά σε όλη την Ευρώπη. Σύμφωνα με την έκθεση, η διαφθορά επιδεινώθηκε παντού στον κόσμο ενώ η Ελλάδα κατατάσσεται στην 67η θέση. Είμαστε δηλαδή 8 θέσεις πιο χαμηλά από το 2017.
Μπορεί σε αρκετούς να μην κάνει μεγάλη εντύπωση η πτώση, ούτε καν ο αριθμός των θέσεων που πέσαμε. Άλλωστε σε περιόδους κρίσης, χαμούλης θα γίνει -αγρίμια θα γινόμασταν, δεν περίμενε φαντάζομαι κανείς να γίνουμε τίποτα μητέρες Τερέζες- παρά την κλασική κασέτα των πολιτικών ανάλογα ποια μεριά βρίσκονται και τις κλασικές φανφάρες της κυβέρνησης για ανάπτυξη, αξιοκρατία, κοινωνική πολιτική, δικαιοσύνες, ηθικές και άλλα παιδικά. Αυτό όμως που πρέπει να κάνει εντύπωση σε όλους ή μάλλον, να μας θορυβήσει ικανοποιητικά, είναι η σχέση του συγκεκριμένου δείκτη με τη διατήρηση της δημοκρατίας σε μια χώρα.
Στις χώρες που ο δείκτης διαφθοράς είναι χαμηλά, η δημοκρατία πάει περίπατο. Κλασικά παραδείγματα, η Ουγγαρία και ειδικά η Τουρκία, που έπεφτε πολύ και για καιρό και πλέον από “μερικώς ελεύθερη” χαρακτηρίζεται πλέον “όχι ελεύθερη”. Έτσι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Διεθνούς Διαφάνειας, η επιδείνωση της διαφθοράς σχετίζεται στενά με την υποχώρηση της δημοκρατίας. Πώς αλλιώς να ανέβει η διαφθορά αν δεν εξασθενήσει ένα τσικ η δημοκρατία σου λέει, ενώ το αμέσως επόμενο βήμα είναι η σταδιακή κατάλυσή της, καθώς η δημοκρατία πάντοτε αδυνατούσε να κλείσει στόματα. Αν θέλουμε να μιλήσουμε λοιπόν με τα τελευταία δεδομένα, η κατάσταση της διαφθοράς στη χώρα μας χειροτερεύει γοργά και πολύ. Είμαστε η δεύτερη πιο διεφθαρμένη χώρα σε ολόκληρη την Ευρώπη αν και μπορούμε να χτυπήσουμε και πρωτιά αν το θελήσουμε.
Είναι εύκολο τόσα χρόνια να μιλάμε για τη διαφθορά στις άλλες χώρες και δη τις Ευρωπαϊκές, είναι σχεδόν ηδονικό να μιλάμε για τη διαφθορά στη Γερμανία και τη Γαλλία ας πούμε, μα αν τελικά δει κανείς τα νούμερα, δεν ξέρω πώς να μας το θέσω πιο ευγενικά αλλά που πα ρε Καραμήτρο;
Σύντομα δεν θα έχουμε καν δημοκρατία, γιατί για να λέγεσαι κανονική δημοκρατία πρέπει να χτυπάς 75 μονάδες αέρα ενώ εμείς το μόνο που κάνουμε είναι να ακκιζόμαστε για τα υψηλά μας ιδανικά, να αυτοβαφτιζόμαστε δημοκρατία κι άσε τη διαφθορά να αλωνίζει, άσε τον δείκτη να κουτρουβαλήσει στο 67 και μάλιστα σε έναν μόλις χρόνο.
Έχουμε όμως μία σημαντική πρωτιά που οφείλουμε να της αφιερώσουμε λίγες ένδοξες γραμμές. Η δικαιοσύνη και η αστυνομία μας (sic) είναι οι χειρότερες σε διαφθορά, με πρώτη την αστυνομία καθώς οι περισσότερες καταγγελίες για διαφθορά -το 62%- έγιναν κατά αστυνομικών. Δεν το περιμέναμε; Μόλις μεταξύ 2009 και 2017, είχαμε 164 ποινικές διώξεις κατά αστυνομικών για ακραία συμπεριφορά.
Τα καμπανάκια βέβαια, βαράνε εδώ και καιρό αν και από ότι δείχνει η κάλπη δεκαετίες τώρα, είμαστε λαός που τιμά διαχρονικά τη λογοτεχνία και μάλιστα, την παιδική λογοτεχνία. Παραμύθια, μπόλικοι κακοί, ο ιππότης και όλα, με ωραία απλά λόγια. Πραγματικότητα ποτέ. Δεδομένα ποτέ. Αριθμοί ποτέ. Νούμερα ναι.
Αν η άμεση μείωση της διαφθοράς είναι αναγκαία συνθήκη για τη διατήρηση της δημοκρατίας, δεν θα ‘πρεπε καν να το συζητάμε σήμερα. Η δημοκρατία δεν πρέπει να είναι ανάμεσα σε όσα λοιδορούμε, παρακάμπτουμε, αγνοούμε. Η δημοκρατία θα έπρεπε να είναι κόκκινη γραμμή για όλους ανεξαιρέτως, δεν είναι ανάμεσα στα πράγματα που επιτρέπεται να αγγίζουμε, ακόμα κι αν οι περισσότεροι δεν ζήσαμε ποτέ χωρίς αυτήν, αν απλά μάθαμε στο σχολείο τί σημαίνει, πόσο περήφανοι είμαστε που είναι ελληνική και πως εντάξει, απλά υπάρχει.
Στη δουλειά μου, μία τεχνική για να προκύψουν ιδέες για διαφημιστικές καμπάνιες είναι να “αφαιρέσεις τη θάλασσα”. Αν θέλεις δηλαδή, να δείξεις πόσο σημαντικό είναι ένα προϊόν ή υπηρεσία για τον καταναλωτή, αν θέλεις να δείξεις στα ψάρια πόσο σημαντική είναι η θάλασσα, απλά την αφαιρείς. Κι έπειτα δείχνεις πώς θα ήταν ο κόσμος, χωρίς αυτήν. Τόσα χρόνια αυτό νιώθω πως κάνουμε ως χώρα. Αφαιρούμε πράγματα για να δούμε και να διαφημίσουμε πώς θα ήταν αν ζούσαμε χωρίς αυτά. Το πρόβλημα όμως, είναι ότι δεν είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε την αληθινή χρησιμότητα των πραγμάτων πια, το πρόβλημα είναι πως αντί να τα επαναφέρουμε και να αποκτήσουν τη σωστή τους θέση μέσα μας, τελικά αποφασίζουμε με το μικρό μας μυαλό πως μπορούμε άνετα να ζήσουμε και χωρίς αυτά, πως σιγά, δεν ήταν στ’ αλήθεια τόσο σημαντικά.
Κάθε τόσο, πειραματιζόμαστε απ΄την αρχή, δοκιμάζουμε ιδέες και συνταγές και αφαιρούμε ηλιθιωδώς πράγματα που αποδεδειγμένα δουλεύουν, από την υγεία μέχρι τους θεσμούς και θεωρούμε πως αφού στεκόμαστε ακόμη όρθιοι, μάλλον πάντα το μπορούσαμε. Ενώ τα αληθινά κόστη έπονται. Φτάσαμε πια να έχουμε αφαιρέσει όλα όσα αποτελούν τα δομικά υλικά μιας κοινωνίας και τώρα δεν έμεινε τίποτα άλλο να παίξουμε. Μόνο ένα. Η ίδια η θάλασσα. Και τώρα, η δημοκρατία είναι η θάλασσα. Κι εμείς τα ψάρια.
