Η οικονομική κρίση, ακόμη κι αν δεν έχει όντως αυξήσει το ποσοστό των αυτοκτονιών, τις έβαλε για τα καλά στην καθημερινότητα και στις συζητήσεις μας. Όπως έβαλε κι άλλα ταμπού ενώ φυσικά δημιούργησε νέα. Μέχρι χθες η αυτοκτονία, η ευθανασία ακόμη και η καύση των νεκρών ήταν τζιζ πράγματα που δεν τα συζήταγες, ήταν πράγματα που ανήκαν εξ ορισμού στο πυρ το εξώτερο και όχι στα τετριμμένα, τα καθημερινά. Τώρα τα συζητάς αλλά ίσως με τη λάθος σκοπιά. Μισό, ακολουθεί βαρετός πρόλογος.

Ας συμφωνήσουμε πρώτα πως η ζωή είναι ωραία γενικά. Αυτό βέβαια, για πολύ λίγο ή πολύ λίγους. Για τους πολλούς πάλι, ας συμφωνήσουμε πως η ζωή είναι απλά ωραίες στιγμές ή μάλλον ωραία λεπτάκια που συνήθως αραιώνουν κιόλας με τα χρόνια. Επίσης χάριν σαφήνειας, ας διευκρινίσουμε ακόμη, πως μιλάμε κυρίως για τους προνομιούχους λευκούς κατοίκους ενός δυτικού κράτους. Άρα για να το τελειώνω με τους προλόγους, να συμφωνήσουμε πως για τους προνομιούχους λευκούς κατοίκους ενός δυτικού κράτους με σχεδόν εγγυημένη επιβίωση, η ζωή γενικά είναι ωραία.

Τώρα, για τους μη προνομιούχους λευκούς κατοίκους ενός δυτικού κράτους καθώς και για όλο τον υπόλοιπο πλανήτη, η ζωή ΔΕΝ είναι γενικά ωραία. Βασικά, για εκείνους του υπόλοιπου πλανήτη, η ζωή αντικειμενικά είναι εντελώς σκατά, σκατά ή έστω λιγότερο σκατά. Τέλος, για μένα, η ζωή ό,τι και να γίνει είναι πολύ ωραία. Καταλαβαίνεις ότι δεν έχω αντιμετωπίσει τίποτε φοβερά άσχημα πράγματα βέβαια, γι’ αυτό και η χαζοχαρουμενίαση, μα ακόμα κι όταν η ζωή μου δεν είναι ωραία, τη σκέφτομαι, την ονειρεύομαι, τη σχεδιάζω και την ψιλοφτιάχνω ωραία. Όσο μπορώ κάθε φορά αλλά αυτό που θέλω να πω τόση ώρα είναι πως η αισιοδοξία μου πραγματικά δεν παλεύεται. Έχοντας λοιπόν ξεκαθαρίσει αυτό, ας πάω τώρα σε εκείνους τους φοβερούς ανθρώπους που έχουν το θάρρος να τη δουν ως έχει.

Είναι τουλάχιστον κουλό να κρίνουμε όλους εκείνους που απλά επιλέγουν να σταματήσουν μια αντικειμενικά αφόρητη ζωή, εμείς που εκπαιδευτήκαμε για την ευτυχία και σχεδόν δεν μας επιτρέπεται να μην είμαστε ευγνώμονες και ευτυχισμένοι γενικώς (παρότι ακόμα κι εμείς αυτοκτονούμε σαν τα κοκόρια). Χώρια που εμείς έχουμε και μπόλικα εργαλεία να μας ευτυχήσουν σε περίπτωση που αποτύχουμε μόνοι μας ή έστω να μας τρομάξουν ικανοποιητικά να μην τα παρατήσουμε ποτέ και κυρίως, να μην αφήσουμε τους άλλους να τα παρατήσουν.

Θα ‘πρεπε όμως ακόμα και ο θάνατος να είναι δικαίωμα. Που ήταν κάποτε αλλά πάψαμε να το πολυλέμε. Οι περισσότεροι νέοι γιατροί πέφτουν από τα σύννεφα όταν διαπιστώνουν πόσοι βαριά ασθενείς αντί να παρακαλούν για γιατρειά, εκείνοι ικετεύουν να τους βοηθήσουν να πεθάνουν ανώδυνα. Όμως άμα το σκεφτείς, από πάντα το λειτούργημα του θεραπευτή είχε να κάνει και με τη δύναμη που όφειλε να επιδείξει για να βοηθήσει τους θανάσιμα άρρωστους που υποφέρουν πολύ, να πεθάνουν αξιοπρεπώς. Το γιγάντιο κόλλημά μας με τη ζωή με κάθε κόστος, το πάθαμε σχετικά πρόσφατα. Προτιμάμε να έχουμε τον κατάκοιτο βαριά άρρωστο εσαεί ακίνητο να πονάει και να παρακαλάει να πεθάνει μόνο και μόνο για να μη λυπηθούμε που τον χάσαμε, παρά να τον βοηθήσουμε στ’ αλήθεια να λυτρωθεί από τη φρίκη. Ακόμη χειρότερα, κανείς μας δεν έχει κανένα απολύτως πρόβλημα να βλέπει κόσμο να κάνει απελπισμένες απόπειρες να τερματίσει τη ζωή του και να σακατεύεται. Αρκεί να αναπνέει.

Κι απ΄την άλλη, εκθειάζουμε αβέρτα τη ζωή που αξίζει να τη ζεις μόνο αν είναι τέλεια -ή εμείς τέλειοι. Ακόμη κι αν η ζωή μου δεν έχει όλες εκείνες τις προδιαγραφές που με προγραμμάτιζαν από πάντα πως οφείλει να έχει, αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορώ να τη ζήσω μια χαρά και μάλιστα πολύ ευτυχισμένη. Για πολλούς ακούγεται σοκαριστικό αλλά υπάρχουν πάρα πολλοί πολύ ευτυχισμένοι ανάπηροι, τυφλοί, υπερήλικες, ακόμη και τρισευτυχισμένοι άνθρωποι πολύ εκτός των προτύπων ομορφιάς, ανάμεσά μας. Αντί λοιπόν για ζωή με κάθε κόστος ή ζωή που αξίζει να τη ζεις μόνο αν είναι/είσαι τέλεια, ας δεχτούμε πως υπάρχουν και οι μέσες λύσεις. Ή καλύτερα, όλα είναι σχετικά. Το ίδιο οφείλουν να είναι και οι αποφάσεις για τη δική μας ζωή.

Στο θέμα μας. Στις τόσες χιλιάδες των αυτοκτονιών που λες, σκέφτομαι πως δεν γίνεται σήμερα να θεωρούμε την αυτοκτονία ενός ανθρώπου οπωσδήποτε μέρος ιατρικού προβλήματος και κυρίως ψυχιατρικού – άρα στίγμα – όπως κατάθλιψη, σχιζοφρένεια ή οτιδήποτε άλλο και όχι ας πούμε, αποτέλεσμα ψύχραιμης απόφασης λόγω σοβαρών και απάλευτων εξωγενών παραγόντων, βλέπε π.χ. πείνες, πόλεμοι, Μόριες, πάρα πολύ/πολλοί μαλάκες ή μόνο, η αντικειμενική πραγματικότητα.

Οι ετοιμοθάνατοι ασθενείς ή εκείνοι που αντιμετωπίζουν αφόρητους πόνους είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι εκείνων ανάμεσά μας που προτιμούν τον θάνατο. Οπότε, ας δούμε μία, έστω μόνο μία φορά την αυτοκτονία μόνη της ή αν θέλεις, μαζί με άλλα προβλήματα, μα έξω από εμάς. Η οικονομική κρίση, βοήθησε πολύ να συζητήσουμε το θέμα αυτό οπότε είναι μάλλον καιρός αντί να κρύβουμε τις αυτοκτονίες από τους παπάδες και τον περίγυρο, έστω να αποκτήσουμε το δικαίωμα να τις λέμε με το όνομά τους. Στην εποχή που ο “ξορκισμένος” ξανάγινε καρκίνος, ας τολμήσουμε τουλάχιστον να το ξεστομίσουμε: “αυτοκτόνησε”.

Μπορεί πλέον να διατεινόμαστε πως μόνο στα χαρτιά παραμένουμε οι νεοέλληνες χριστιανοί ορθόδοξοι, μπορεί να δηλώνουμε άθεοι, άθρησκοι ή άσχετοι με τα της εκκλησίας, η αυτοκτονία όμως έχει ποτιστεί μέσα μας είτε ως θανάσιμη αμαρτία είτε αποτέλεσμα γερής ψυχικής ανισορροπίας και ποτέ ως η απόλυτα προσωπική απόφαση ενός ενήλικου ατόμου. Γενικά είναι κάτι αδιανόητο για όλους μας. Όμως, φαντάσου το λίγο:
– Από τί πέθανε;
– Αυτοκτόνησε.
– Μα γιατί; Είχε ψυχολογικά προβλήματα; Χρέη; Καρκίνο;
– Όχι, τίποτα. Το σκεφτόταν χρόνια, ήταν μια ψύχραιμη και πολύ συνειδητή απόφαση. Απλά δεν ήθελε άλλο να ζει ανάμεσά μας.
– Α. Κρίμα, θα μου λείψει αλλά αφού έτσι ήθελε…. καλό του ταξίδι.

Οι περισσότεροι, προγραμματιστήκαμε να θεωρούμε τη ζωή “θείο δώρο” είτε πιστεύουμε σε θρησκείες ή όχι. Ακόμα και για τους σκεπτικιστές ανάμεσά μας, είμαστε τα “θαύματα της φύσης”. Σε κάθε περίπτωση πάντως, είτε ως “θαύματα της φύσης” είτε ως “θεία δώρα”, κανείς μας δεν διανοείται καν πως του επιτρέπεται να πάρει κυριολεκτικά τη ζωή του στα χέρια του. Αυτό, διότι ανεξάρτητα από τα πιστεύω μας, είμαστε όλοι υπέρμετρα εγωιστές και ως τέτοιοι δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε πόσο ασήμαντοι πραγματικά είμαστε για να είναι τόσο πολύ δύσκολο για το θεό ή τη θαυματουργή φύση να μας χάσει. Το ίντερνετ και η βλακεία ολούθε βέβαια, βοήθησε να το συνειδητοποιήσουμε σιγά σιγά. Χώρια που ολοένα και περισσότεροι ξεκίνησαν πια να μιλούν για το δικαίωμα στο θάνατο, στην ευθανασία, στην έκτρωση και γενικά, στο σώμα μας.

Κάποτε, νομίζαμε πως μόνο μια θανατηφόρα διάγνωση θα μπορούσε ποτέ να στρέψει λογικούς ανθρώπους στην αυτοκτονία ώστε να αποφύγουν τα βασανιστήρια για το μικρό διάστημα ζωής που τους απέμενε. Τώρα όμως που αρχίζει και φαίνεται πως δεν αυτοκτονούν μόνο οι ψυχικά άρρωστοι ή οι ετοιμοθάνατοι, ίσως ωριμάσουμε και το αποδεχτούμε. Ίσως φτάνει επιτέλους η στιγμή να τελειώνουμε με τα ταμπού. Δεν είναι άρρωστοι όλοι οι αυτοκτονικοί. Ας αποσυνδέσουμε τις αυτοκτονικές τάσεις από τις ψυχικές ασθένειες ή γενικά τις ασθένειες. Όπως υπάρχουν και μόνες τους έτσι μπορεί να υπάρχει μόνη της και η αυτοκτονία.

Παίζει λοιπόν να μην είναι παράλογοι όλοι όσοι σκέφτονται απλά να τελειώσουν τη ζωή τους. Παράταιροι είναι ή μάλλον δυσλειτουργικοί, αν φυσικά δεχτείς τη γενικά αποδεκτή ερμηνεία του όρου, ότι δηλαδή λειτουργικός είναι ο ευτυχισμένος, ο γόνιμος, ο παραγωγικός και χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία, ο επιτυχημένος. Μάλλον ήρθε η στιγμή να ωριμάσουμε λίγο. Ναι είναι φρικτό, δεν θέλουμε να δούμε ποτέ έναν δικό μας άνθρωπο πεθαμένο επειδή απλά επέλεξε να μην ζει ανάμεσά μας πια. Όμως είναι απόλυτο δικαίωμά του όπως η ψήφος, τα ρούχα και η μουσική που επιλέγει να ακούει.

Όπως όμως με όλα τα δικαιώματα των ενηλίκων, από το συγκεκριμένο εξαιρούνται φυσικά τα παιδιά και οι έφηβοι καθώς δεν έχουν την ωριμότητα ακόμη να τα ασκήσουν. Οι αυξημένες τελευταία αυτοκτονίες παιδιών και εφήβων, είναι από τις λίγες που θεωρώ ότι χρήζουν αντιμετώπισης. Μαζί με εκείνες των αποδεδειγμένα ψυχικά ασθενών. Όλοι οι άλλοι ενδεχομένως να θέλουν βοήθεια, μα μόνο αν τη ζητήσουν.