Η γενιά μου, κι αρκετές ακόμα γενιές, γαλουχήθηκαν πολιτικά και καλλιέργησαν μια βαθιά αίσθηση του χιούμορ από τα σκίτσα του Γιάννη Ιωάννου, που πέθανε σήμερα. Ο Ιωάννου συνδύαζε πολλά και σπουδαία χαρίσματα που πολύ δύσκολα τα βρίσκεις όλα μαζί στο ίδιο πρόσωπο. Απαριθμώ πρόχειρα, καθώς προσπαθώ να τα βάλω σε τάξη στο μυαλό μου.
Αξεπέραστη γραμμή στο σκίτσο: με μια-δυο γραμμές απέδιδε ανυπέρβλητα ταυτόχρονα την κοψιά, το σουλούπι αλλά και το ήθος, τα χούγια του εικονιζόμενου, συνήθως πολιτικού (θυμάμαι αμέτρητους άφταστους Παπανδρέου που είχε κάνει). Οξύτατο πολιτικό κριτήριο: τα σκίτσα του συχνά είναι πιο εύγλωττα από πολλές σελίδες σχολίων και αναλύσεων. Έλλειψη κάθε σοβαροφάνειας, και πλάκα, πολύ πλάκα. Βαθιά αριστερή ματιά, ανατρεπτική με ταξική χλεύη σε βιομηχάνους, μπάτσους, δικαστές, δεσποτάδες, μεγαλόσχημους κάθε λογής. Αλλά αυτό γινόταν απολύτως φυσικά, χωνεμένα, χωρίς κανένα διδακτισμό και κοινοτοπία που σιχαινόταν.
Και ανεξίκακα: από τα σκίτσα του, αυτοί τους οποίους σάρκαζε (προσφιλές του αντικείμενο το διαχρονικό Πασόκ, με αντικείμενο το οποίο μεγαλούργησε) δεν έβγαιναν ταπεινωμένοι ή εξευτελισμένοι. Ποτέ. Ίσως εξουθενωμένοι, από το πιο αποτελεσματικό όπλο: το γέλιο, το ακράτητο γέλιο. Χιλιάδες σκίτσα στο Αντί, τον Σχολιαστή, το Ποντίκι, το Βήμα, την Ελευθεροτυπία, το Έθνος, την Πρώτη, τη Συντακτών, τη Athens Voice – και σε πολλά ακόμα έντυπα που θα ξεχνάω.
Ιδίως οι αριστεροί και οι αριστερές στα χρόνια της μεταπολίτευσης ανατραφήκαμε με τον Ιωάννου. Και αυτό όχι μόνο μας χάρισε μια βαθιά αντικομφορμιστική στάση, μας έπλασε μέσα από τα σκίτσα του, αλλά μας έκανε και να τον αγαπήσουμε, κι ας μην τον είχαμε δει ποτέ (δεν αγαπούσε τις δημόσιες σχέσεις και συναναστροφές).
Κι έτσι σήμερα, που πέθανε, νιώσαμε ότι χάσαμε έναν δικό μας. Όχι απλώς έναν σπουδαίο, αλλά ταυτόχρονα έναν δικό μας άνθρωπο. Πολύ καλύτερο από εμάς, αλλά κι έναν από εμάς.
YΓ. Πάντα αναρωτιόμουν αν το “Γιάννης Ιωάννου” είναι κανονικό όνομα ή ψευδώνυμο. Και μου φαινόταν καταπληκτικό, ότι αυτό το εντελώς κοινό, το τόσο συνηθισμένο και προβλέψιμο όνομα υπέγραφε τα πιο ασυνήθιστα, τα πιο απρόβλεπτα σκίτσα.
