Διαβάζω προ ημερών στο «Βήμα» ένα άρθρο του Αντώνη Καρακούση σύμφωνα με το οποίο: «Αυτή τη στιγμή, μετά το «μαύρο» στο Μega και την αγορά του Alpha από τη Motor Oil της οικογένειας Βαρδινογιάννη, ελέγχει απολύτως την ΕΡΤ και σχεδόν το σύνολο των τηλεοπτικών καναλιών. Για να μη μιλήσουμε για την ποδηγεσία που ασκεί το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής στα μικρής εμβέλειας τοπικά και περιφερειακά δίκτυα. Μόνο νησίδες αντιπολίτευσης και κριτικής προσέγγισης των πεπραγμένων του κ. Τσίπρα υπάρχουν πια. Οι άλλοτε διαμαρτυρόμενοι είναι σήμερα επικυρίαρχοι».

Σίγουρα δεν είμαι διατεθειμένος να αμφισβητήσω αυτό που λέει ο αρθρογράφος για την ΕΡΤ (γιατί έτσι είναι, είναι πασιφανές ότι είναι έτσι και ταυτόχρονα είναι ιδιαίτερα λυπηρό ότι είναι έτσι). Δεν ξέρω επίσης αν έχει νόημα να αμφισβητήσω το τι γίνεται στα υπόλοιπα εθνικής εμβέλειας τηλεοπτικά κανάλια. Θα έσπευδα δηλαδή να πω ότι τουλάχιστον υπερβάλλει στις διαπιστώσεις του, αλλά ακριβώς επειδή δεν βλέπω συστηματικά ειδήσεις στα υπόλοιπα κανάλια, η αμφισβήτησή μου δεν θα ήταν τεκμηριωμένη. Να έχει δίκιο; Ποιος ξέρει; Εγώ πάντως όχι.

Σε κάθε περίπτωση, το άρθρο περιγράφει μια πολιτική μετατόπιση του τηλεοπτικού τοπίου την τελευταία εξαετία, αναγνωρίζοντας ότι ανάμεσα στις δυο εκλογές του 2012 έγιναν πραγματάκια: «Είναι αληθές επίσης ότι τα κυρίαρχα τότε, αστικά κατά βάση, μέσα ενημέρωσης πρωταγωνίστησαν στη συγκρότηση ενός φιλοευρωπαϊκού μετώπου, επειδή απλούστατα θεώρησαν άκρως επικίνδυνη, σε εκείνες τις οικονομικές συνθήκες, την ανάληψη της εξουσίας από τα άγουρα ακόμη παιδιά της Αριστεράς των δρόμων». Δεν ξέρω αν στην εξαετία που ακολούθησε τα μέσα ενημέρωσης έπαψαν να είναι αστικά κατά βάση ή και κατά οποιονδήποτε άλλον τρόπο, σίγουρα πάντως, αν συγκρότησαν φιλοευρωπαϊκό μέτωπο το 2012, το συγκρότησαν ακόμη πιο ολόψυχα πριν το δημοψήφισμα του καλοκαιριού του 2015.

Ας μιλήσω λοιπόν για κάτι που ξέρω, ας μιλήσω για το δελτίο ειδήσεων που εξακολουθώ να βλέπω συστηματικά: το δελτίο ειδήσεων του Σκάι, ενός σταθμού που υποθέτω ότι μάλλον υπάγεται στις «νησίδες αντιπολίτευσης και κριτικής προσέγγισης των πεπραγμένων» της κυβέρνησης. Γιατί βλέπω όμως το συγκεκριμένο δελτίο; Επειδή το βρίσκω έγκυρο; Να πέσει κεραυνός να με κάψει. Επειδή το βρίσκω βαθύτατα μεροληπτικό μεν, αλλά τουλάχιστον παίρνει το μέρος των ιδεών που ενστερνίζομαι; Να έρθει ένας δεύτερος κεραυνός μήπως έμεινε κανένα κομμάτι άκαφτο από τον πρώτο. Εντάξει, ναι, το βλέπω για να φτιάχνομαι, το βλέπω για να εξοργίζομαι, το βλέπω για να μου υπενθυμίζω ότι υπάρχουν και χειρότερα, το βλέπω για να ετεροκαθορίζομαι, το βλέπω ώστε ακόμη και αν δυσκολεύομαι πολύ πλέον να πω ότι είμαι με τους άλλους, να καταλαβαίνω ότι δεν έχω καμία δυσκολία να πω ότι τουλάχιστον είμαι απέναντι σε αυτούς. Τι να κάνουμε, είναι ολοένα και πιο ζόρικο να εμπνέεσαι από τον λόγο και τις πράξεις των δικών σου: οι διαψεύσεις είναι πανταχού παρούσες. Ακούγοντας όμως τον λόγο και βλέποντας τις πρακτικές των απέναντι, καμία διάψευση δεν θα βρεις (μόνο ενίοτε κατάπληξη από το πόσο πιο πέρα τραβάνε τη ρητορική τους), άρα ο κόσμος παραμένει στη θέση του, και σε έναν κόσμο που παραμένει στη θέση του, μπορείς να εξακολουθήσεις να αναγνωρίζεις τη δική σου ταυτότητα και τις δικές σου ιδέες, έστω και σε αντιδιαστολή με τις δικές τους.

Εκείνο που έχουμε σχεδόν ξεχάσει το 2018, είναι ότι σχεδόν τριάντα χρόνια πριν, όταν άνοιγε το Mega, τα δελτία ειδήσεων της ιδιωτικής τηλεόρασης πλασαριζόντουσαν ως το ακριβώς αντίθετο ειδησεογραφικό προϊόν. Το 1989, η αρχική ορολογία δεν ήταν ιδιωτική, αλλά «ελεύθερη» τηλεόραση, σε συνέχεια της ελεύθερης ραδιοφωνίας. Και μολονότι τα πρώτα χρόνια λειτουργίας των ιδιωτικών καναλιών ήταν τα χρόνια του Ειδικού Δικαστηρίου για το σκάνδαλο Κοσκωτά, δεν ξέρω αν έχει να κάνει με τον τρόπο που λειτουργεί η μνήμη, πάντως δεν μπορώ να θυμηθώ κάποιον ιδιαίτερα φορτισμένο ρόλο των μεγάλων ιδιωτικών καναλιών. Το Κανάλι 29 του Κουρή θυμάμαι φορτισμένο. Εκείνο αντίθετα που θυμάμαι είναι ότι αρχικά και για αρκετά χρόνια, τα δελτία ειδήσεων των ιδιωτικών καναλιών έρχονταν να προβάλλουν ένα πρότυπο, όπου αντιπαραβαλλόταν και στα κρατικά κανάλια με τον πάγιο φιλοκυβερνητικό τους ρόλο (αν μπορούσε να γινόταν μια σχετική έρευνα θα έδειχνε πως όποιος έβλεπε μια ζωή ΕΡΤ ήταν πάντα πιο αισιόδοξος από τους υπόλοιπους ανθρώπους) αλλά ακόμη και στις εφημερίδες, που είχαν πάντα μια γραμμή και ήταν με το ένα ή το άλλο κόμμα.

Τα δελτία ειδήσεων των ιδιωτικών καναλιών ήρθαν λοιπόν να προτείνουν μια άλλη εικόνα: εδώ τα πράγματα θα είναι ισορροπημένα, εδώ θα σας παρουσιάσουμε τα πράγματα όπως έγιναν, εδώ οι ειδήσεις θα φωτίζονται επιτέλους από όλες τις πλευρές. Εντάξει, ο ΑΝΤ1 έγερνε κάπως προς τη ΝΔ, το ΜEGA έγερνε κάπως προς το ΠΑΣΟΚ, αλλά το σκάνδαλο Κοσκωτά πέρασε, ο Ανδρέας αθωώθηκε, είχαμε μπει για τα καλά στην εποχή που το Τείχος είχε πέσει και η Ιστορία λίγο πολύ τελειώσει, είχαμε μπει στην εποχή που οι ιδεολογικές διαφορές είχαν αμβλυνθεί μέχρι εξαφανίσεως, ακόμη και η εποχή Σημίτη ήρθε να διαδεχθεί την τελευταία εποχή Ανδρέα που κι αυτός Υπουργό Εθνικής Οικονομίας τον Γιάννο είχε και Υπουργό Βιομηχανίας τον Σημίτη. Και μετά εκσυγχρονισμός, δικομματισμός του «μεσαίου χώρου», τους έπαιρνε τότε να κρατούν ισορροπίες, υπήρχε πολύ μικρότερη ανάγκη για προπαγάνδα, οι ιδέες που έπρεπε να προπαγανδιστούν είχαν καθολική αποδοχή από την ίδια την εποχή.

Μέγα σκάνδαλο στο Χρηματιστήριο; Όλοι έλεγαν να μπεις. Γιατί να μην μπεις; Κι αν τα χάσεις, ας πρόσεχες. Γιατί δεν πρόσεχες; Ακριβώς η ρητορική και η νοοτροπία του μνημονιακού λόγου όταν ξέσπασε η κρίση: γιατί έπαιρνες δάνεια χωρίς να μπορείς να τα καλύψεις, γιατί έμαθες να ζεις πάνω από τις δυνάμεις σου κι όλα τα σχετικά. Να μπούμε στο κοινό νόμισμα; Τα υπέρ δεν αντιπαρατέθηκαν ποτέ στα αλήθεια με τα κατά, όλα γίνονταν σαν να μην υπήρχαν στην πραγματικότητα υπέρ και κατά, μόνο η πασιφανής, μόνη και αναμφισβήτητη Αλήθεια από την μια και τα απολιθώματα του ΚΚΕ από την άλλη.

Με τον Δεκέμβρη του 2008 αρχίζει να ξεσπάει η πρώτη σοβαρή ανάγκη προπαγάνδας, καθώς ξεσπάει η πρώτη με ευρύτερη απήχηση αντίδραση στην πασιφανή, μόνη και αναμφισβήτητη Αλήθεια. Αρχίζει να αναδύεται μια γενικότερη αντίδραση για ότι πίσω από την μακιγιαρισμένη πραγματικότητα του συστήματος υπάρχει κάτι που έχει σαπίσει. Κι όταν ένα χρόνο μετά ξεσπάει η κρίση στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα λίγο αργότερα να μπούμε στα μνημόνια, η πολιτική διαμάχη έχει πλέον αποκτήσει ένα διακύβευμα.

Και κάπου εδώ πάει ολοκληρωτικά περίπατο κάθε ιδέα ισορροπίας. Η ανάγκη καλεί όλους στα όπλα και το πέσιμο των μασκών. Το δελτίο ειδήσεων του Mega μετατρέπεται σε μπροστάρη της μνημονιακής προπαγάνδας. Ο Γιάννης Πρετεντέρης παύει να είναι ο μοναχικός λύκος της σκατοψυχίας και τώρα γρυλλίζουν μαζί του με μια φωνή όλα τα υπόλοιπα πρωτολυκοπαλίκαρα: «Μνημόνια ή Θάνατος». Είναι οι εποχές που βλέπεις ειδήσεις Mega με μίσος, που κρέμεσαι από κάθε λέξη τους για να ουρλιάξεις. Το Μega είναι η βασική φωνή του εχθρού. Το Μega που ενσαρκώνει όλον τον καθεστωτισμό, όλο το βαθύ εκδοτικό κράτος, όλη την διαπλοκή σε μια κοινή συνισταμένη. Το Mega που φυσικά μοιάζει τότε ακόμη αδιανόητο να πάθει ποτέ το οτιδήποτε. Η Ελλάδα μπορεί να καταστρεφόταν όπως καθημερινά προειδοποιούσαν, αλλά το Μega θα έμενε όρθιο.

Ο Σκάι από την άλλη δεν μπόρεσε ποτέ να ντυθεί αυτόν τον ουσιαστικά θεσμικό ρόλο. Ο Σκάι δεν απέκτησε ποτέ την καθεστωτική αίγλη του Mega. Ο ταλιμπανισμός του Πορτοσάλτε είναι μόνο μια καρικατούρα του μακιαβελισμού του Πρετεντέρη. Άλλου διαμετρήματος παίκτες. Ο Πρετεντέρης ήταν για τους Βενιζέλους, ο Πορτοσάλτε για τον Άδωνη. Ο Πρετεντέρης άλλωστε τον Βορίδη προωθούσε πάντοτε, αυτή η εκδοχή της ακροδεξιάς ήταν η αγαπημένη του, η πιο στιβαρή, η λιγότερο θεατράλε. Όταν ο Πρετεντέρης ήταν σχολιαστής και είχε εκπομπάρα, ο Πορτοσάλτε έκανε εκπομπές στο ραδιόφωνο για την επιστροφή από την έξοδο του Πάσχα και το μποτιλιάρισμα στην Μαλακάσα. Αν το Mega ήταν με τα μνημόνια συνολικά, ο Σκάι ήταν με το ΔΝΤ, ο Σκάι ήρθε να πουλήσει νεοφιλελευθερισμό, την ώρα που το Μega πούλαγε καθεστωτισμό.

Ο Σκάι δύσκολα θα παίξει fake news (οκ αν εξαιρέσουμε τα περί 200 δις Βαρουφάκη), αλλά θα διαμορφώσει σε κάθε δελτίο την ατζέντα του ώστε ο τρόπος αξιολόγησης των ειδήσεων, ο τρόπος παρουσίασης των ειδήσεων, ο τρόπος μαγειρέματος των υλικών της κάθε είδησης, να ξεκινά και να καταλήγει πάντα σε ένα και μόνο συγκεκριμένο παρασκεύασμα, σε ένα και μόνο συγκεκριμένο πρόταγμα: et praeterea censeo ΣΥΡΙΖΑ delendus est. Kαι το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι γιατί τέτοια λύσσα; Είναι όλο αυτό απλά μια μάχη για τη νομή της εξουσίας μεταξύ αντίπαλων φατριών, ή το γεγονός ότι όλο το πολιτικό φάσμα έχει κινηθεί προς τα δεξιότερα συνεπάγεται ότι οι πολιτικές διαφορές είναι ακόμη σημαντικές, έστω και αν όλες οι πλευρές βρίσκονται πια κάπου αλλού: Ο ΣΥΡΙΖΑ με το SPD  το οποίο λοιδορούσε, η ΝΔ με τα άλλοτε χαρακτηρισμένα από την ίδια άκρα,  Άδωνη και Βορίδη, κεντρικές φιγούρες, να θεωρεί ως άκρα πια με τα οποία δεν συνομιλεί (ακόμα;) τους χρυσαυγίτες, χρυσαυγίτες που επνέρχονται ολοένα και δριμύτεροι στο προσκήνιο, πατώντας τώρα και πάνω στον Κατσίφα, τον ίδιο Κατσίφα πάνω στον οποίο με μια φωνή όλα τα ιδιωτικά κανάλια επένδυσαν συγκίνηση και προπαγάνδα.