Αρκετά χρόνια πριν, θα ήταν από ανήκουστο έως γελοίο να τολμήσεις να ζητήσεις από τον εργοδότη σου 1-2 μέρες τον μήνα να εργάζεσαι από το σπίτι. Σήμερα, αυτό διαφημίζεται σε πολλές αγγελίες εργασίας ενώ οι εργοδότες αρχίζουν και συνειδητοποιούν πόσο πιο παραγωγικός είναι αυτός ο τύπος συνεργασίας και πόσο λάθος είναι να εστιάζουν οπουδήποτε αλλού εκτός από την έγκαιρη και άψογη απόδοση κάθε εργαζομένου. Για τους προνομιούχους, αυτή η σχέση εργασίας είναι σχεδόν πανάκεια. Για τους μη προνομιούχους, ενδεχομένως να είναι ο νέος τρόπος σκλαβιάς.
Η εργασία από το σπίτι ξεκίνησε ως κάτι καινοτόμο ενώ μέχρι σήμερα συνεχίζει να αποτελεί υπέροχη και δημιουργική λύση απασχόλησης για πολλούς ανθρώπους που μέχρι χθες δεν είχαν τη δυνατότητα.
Το πιθανότερο, ήταν η εποχή που μας οδήγησε αρχικά προς εκεί, καθώς η διαρκής μετακίνηση του κόσμου προς τις όλο και πιο σπάνιες και ακριβοπληρωμένες δουλειές ανά τον πλανήτη, άρχισε και γινόταν όλο και πιο δύσκολη ενώ η ζήτηση ταλέντων από νέες και πρωτοπόρες τεχνολογικά εταιρείες, άρχισε να γίνεται όλο και πιο μεγάλη.
Για να ενδώσουν και οι “παραδοσιακοί” εργοδότες, η λεγόμενη τηλεργασία διαφημίστηκε πρωτίστως ως κάτι οικονομικό και οικολογικό ενώ οι εργαζόμενοι, που την είχαν αγκαλιάσει από την πρώτη στιγμή, δεν χρειάστηκαν κανένα απολύτως επιχείρημα για να εντοπίσουν τα πολλαπλά οφέλη της. Και δεν είναι καθόλου υπερβολές, η τηλεργασία αποτελεί πραγματικά ιδανική λύση για πολλούς -αν δηλαδή σκοπεύεις να απασχολείς κόσμο ή να δουλεύεις για όλη σου τη ζωή. Αυτό, γιατί συνδυάζει εκπληκτική ευελιξία στο ωράριο εργασίας, σπάει τους γεωγραφικούς περιορισμούς της εξεύρεσης ταλέντων, μειώνει στο μηδέν τα έξοδα μετακίνησης από και προς την εργασία, μα και γενικά τα λειτουργικά έξοδα εργαζόμενου και εργοδότη, ενώ πια, οι εταιρείες δεν έχουν καν την ανάγκη να λειτουργούν γραφεία, πανάκριβα κτήρια, πολλαπλές τοποθεσίες και άλλα ταλαιπωριακά. Από το 2012 σύμφωνα με το Reuters, 1 στους 5 εργαζόμενους ανά τον πλανήτη και ειδικά εργαζόμενοι από τη Μέση Ανατολή, τη Λατινική Αμερική και την Ασία, επιδίδονταν συχνά στην τηλεργασία, ενώ το 10% εξ αυτών εργάζονταν καθημερινά από το σπίτι τους.
Ως γυναίκα, εργαζόμενη και μητέρα, ομολογώ πως αυτή η νέα μέθοδος εργασίας μού φάνηκε εκπληκτική από την πρώτη στιγμή, αν και η χαρά τελείωσε σύντομα καθώς η λυσσασμένη ζήτηση έκανε τους μισθούς πιο χαμηλούς κι από τον τελευταίο βασικό της Ευρώπης, ενώ τα προσόντα πια στις λίγο πιο καλοπληρωμένες θέσεις, είναι πολύ εξειδικευμένα για τους απλούς θνητούς ή έστω τους άνω των 40. Παρόλα αυτά, το “work from home” είναι σταθερά πολύ δημοφιλής φράση αναζήτησης στην Google ενώ η ζήτηση τέτοιων θέσεων συνεχίζει να είναι μεγάλη από τους εργαζόμενους για τους προφανείς, μα και για κάποιους όχι τόσο προφανείς λόγους.
Για παράδειγμα, καθώς η ψυχολογική ανασφάλεια και το άγχος παίζει να είναι καίριο ζήτημα για κάθε εργαζόμενο, στην τηλεργασία, ένα μεγάλο κομμάτι των προβλημάτων σου λύνεται αυτόματα καθώς παύεις να είσαι έρμαιο κάθε ψυχάκια προϊσταμένου, ενώ κάθε επικοινωνία με συναδέλφους καταγράφεται, κάτι που σημαίνει ότι πάρα πολύ δύσκολα θα ξεφύγει η συμπεριφορά οποιουδήποτε. Έτσι, δεν έχεις κανέναν πάνω από το κεφάλι σου να βγάζει απωθημένα, να σε προσβάλλει και να κάνει όλα αυτά τα βαρετά ή ντροπιαστικά και εν τέλει αντιπαραγωγικά πράγματα, τα οποία όμως είναι σχεδόν δεδομένα στο παραδοσιακό περιβάλλον γραφείου και σε κάθε συμβατική επιχείρηση.
Πλέον, το μόνο για το οποίο κρίνεσαι στην τηλεργασία, είναι εάν ολοκλήρωσες τον όγκο της εργασίας σου μέσα στον ορισμένο χρόνο και στην ποιότητα που είχες συμφωνήσει. Εάν το κάνεις αυτό, τότε καμία σύγχρονη εταιρεία δεν θα κάτσει να ασχοληθεί με το ωράριό σου, τα ρούχα που φοράς, αν σηκώθηκες πολλές φορές από τη θέση σου να πας για τσιγάρο ή τουαλέτα ή αν ξέρω γω, καθάριζες φασολάκια όσο τα έκανες όλα αυτά. Πολλοί φίλοι με καλές σπουδές και προϋπηρεσία, τόλμησαν την εργασία από το σπίτι από τον πρώτο κιόλας καιρό και οι περισσότεροι, τη θεωρούν ακόμη ιδανική από κάθε άποψη. Πάντα, αν μιλάμε για σοβαρές εταιρείες.
Στην πορεία, δημιουργήθηκαν πολλές εταιρείες – γίγαντες με την κουλτούρα της τηλεργασίας και με χιλιάδες εργαζόμενους σκορπισμένους ανά τον πλανήτη, οι οποίοι δεν έχουν συναντηθεί ποτέ μεταξύ τους ή “συναντιούνται” διαδικτυακά και μόνο όποτε πραγματικά το απαιτεί η δουλειά. Οι εταιρείες αυτές λοιπόν, τα πήγαν περίφημα και συνεχίζουν να γιγαντώνονται με αυτού του τύπου την εργασιακή σχέση. Το άσχημο όμως σήμερα είναι πως τείνουν να αποτελέσουν την εξαίρεση καθώς πρέπει να είσαι ο Βούδας για να μην εκμεταλλευτείς ανθρώπους με ένα τέτοιο κίνητρο. Έτσι, τα δυνητικά οφέλη για όλους μας, μάλλον πάνε κουβά και τη θέση της αξιοπρεπούς τηλεργασίας παίρνουν εφιάλτες.
Για όσους δυτικούς πρόλαβαν λοιπόν, η εργασία από το σπίτι αποδείχθηκε από εξαιρετική μέχρι παλέψιμη, ενώ κατάφεραν να βρουν εργασία μπόλικοι άνεργοι και κυρίως μητέρες που μέχρι χθες κάτι τέτοιο τούς ήταν αδύνατο λόγω της αδυναμίας μετακίνησης, των ωραρίων, της τοπικής ανεργίας και πολλών άλλων αξεπέραστων εμποδίων. Για τους υπόλοιπους φτωχότερους δυτικούς ή τους πολύ φτωχότερους γενικώς όμως, τα πράγματα εξελίχθηκαν πολύ διαφορετικά. Οι δουλειές αυτές άρχισαν να είναι το “τυρί” για να σκλαβωθεί πολύς φτωχός κόσμος. “Εργασία από το σπίτι”, “οχτάωρο”, “πενθήμερο”, “σταθερός μισθός”, “ιδιωτική ασφάλιση” και πολλές ακόμη έννοιες ανήκουστες για ανθρώπους σε αρκετά φτωχότερες χώρες, επιστρατεύτηκαν για να εγκλωβίσουν μέσα στο σπίτι τους, χιλιάδες εργαζόμενους και είτε να τους πληρώνουν ψίχουλα, είτε να τους καταπιέζουν και να τους καταπατούν κάθε εργασιακό και όχι μόνο δικαίωμά τους και μάλιστα χωρίς έλεγχο από κανέναν.
Για τους περισσότερους από εμάς, οχτάωρο στο γραφείο δεν σημαίνει ντε και καλά οχτώ ώρες ασταμάτητης δουλειάς, σημαίνει και κουβεντούλα και χαζολόγημα και τουαλέτα και συχνά διαλείμματα και φαγητό. Ναι, και υπερωρίες και φωνές και ατέλειωτες συναντήσεις ή θεόκουλες προθεσμίες και άλλα πολλά, μα όλα παίζουν. Το οχτάωρο όμως για έναν υπάλληλο στις “ηλεκτρονικές φάρμες” τηλεργατών, σημαίνει ασταμάτητη και σκληρή δουλειά με πολύ αυστηρή ηλεκτρονική παρακολούθηση.
Τα απάνθρωπα συστήματα που επιστρατεύονται για να ελεγχθεί όχι μόνο το αποτέλεσμα, μα και οι ώρες αληθινής εργασίας, περιλαμβάνουν παρακολούθηση του πληκτρολογίου και της κάμερας του υπολογιστή κάθε τηλεργαζόμενου, κάτι που δεν δικαιολογεί ούτε ένα λεπτό χαμένο, σε περιπτώσεις ούτε καν τουαλέτα, ενώ απαιτεί σίγουρες καθημερινές υπερωρίες. Αυτό, διότι το οχτάωρο τηλεργασίας είναι κυριολεκτικό ενώ οι περισσότερες συμφωνίες προϋποθέτουν να συμπληρωθούν οι ώρες που υπέγραψες στο συμβόλαιό σου ώστε να πληρωθείς την κάθε εργάσιμη ημέρα σου. Μα ακόμη κι αν το κάνεις, σε αρκετές περιπτώσεις, σου ζητούν να υπογράψεις επίσης πως αν δεν παραδώσεις το έργο που συμφώνησες, ακόμη κι αν δουλέψεις παραπάνω ώρες, πάλι δεν πληρώνεσαι.
Η δυσκολία των εταιρειών να ελέγχει και να εξουσιάζει από μακριά, να εκμεταλλεύεται ανθρώπους με τη χρήση πρακτικών άλλων εποχών, βρήκε τέλεια εφαρμογή σε αυτού του είδους την διαδικτυακή εργασιακή σχέση. Ένας εργαζόμενος που καταχωρεί στοιχεία και δέχτηκε να παραδίδει ασύλληπτο όγκο δεδομένων τη μέρα και μάλιστα μέσα στο οχτάωρό του, ώστε να δικαιούται το μάννα κάθε τέλος του μήνα όπως άλλωστε κάθε “κανονικός” εργαζόμενος των ανεπτυγμένων χωρών, θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής του σε μια καρέκλα, παλεύοντας ασταμάτητα με άπιαστους στόχους και υπό τη στενή παρακολούθηση της κάμερας. Εάν κάνει ότι σηκώνει τα δάχτυλά του από το πληκτρολόγιο για περισσότερο από κάποια δευτερόλεπτα, αυτόματα θα ενεργοποιηθεί συναγερμός και θα ειδοποιηθεί ο προϊστάμενός του ώστε να αφαιρέσει το χρόνο από την επιταγή του. Ακόμη, θα εργαστεί 10 και 12 ώρες για να βγάλει τον όγκο που υποσχέθηκε, ώστε να δεχτεί το πρόγραμμα να θεωρήσει πληρωτέο το μεροκάματο ενώ αν κάποια μέρα παράξει ελάχιστα λιγότερη δουλειά, ακόμη και έπειτα τις υπερωρίες, το σύστημα δεν ξεκλειδώνει πληρωμή και απλά η μέρα του θεωρείται άκυρη. Γιατί έτσι.
Κάποια προγράμματα παρακολούθησης πληκτρολογίου, καταγράφουν ακόμη και τις λέξεις που πληκτρολογείς έτσι ώστε να διασφαλίσουν πως στ’ αλήθεια δουλεύεις και δεν γράφεις μηνυματάκια σε φίλους, ενώ κάποια άλλα παρακολουθούν τα τερματικά από τα οποία παράγεται η εργασία σου, ώστε να διασφαλίσουν πως δεν μοιράζεσαι τη δουλειά και το μισθό σου με άλλους. Όλα αυτά δεν τα μάθαμε τώρα, όμως ενώ θα περίμενε κανείς πως στην εποχή της ευαισθησίας γύρω από τα προσωπικά δεδομένα όλα αυτά θα ήταν προς μαζικό κράξιμο και παρελθόν, αντίθετα, ελάχιστοι ασχολούνται και ακόμη λιγότεροι τα θεωρούν παράνομα ή έστω ανήθικα.
Θέλω να πω, αντί να καθόμαστε και σπάμε τα κεφάλια μας για το πώς θα είναι η ζωή μας στο μέλλον, ίσως θα έπρεπε απλά να μας φανταστούμε συνδεδεμένους σε καρέκλες με σωληνάκια μόνιμα περασμένα στο σώμα και να εργαζόμαστε ασταμάτητα για το δικαίωμα στη ζωή. Κάτι σαν τις φάρμες του Μάτριξ αλλά που εκεί θα χώνεσαι οικειοθελώς.