Στο Μεξικό πάνω από την Οαχάκα βρίσκεται η προκολομβιανή ακρόπολη του Μόντε Αλμπάν, αρχαίο κέντρο των Ζαποτέκων. Πριν χρόνια βρέθηκα εκεί με παρέα. Ήταν όμορφα ,κοντά στο σούρουπο, πλησίαζαν και Χριστούγεννα. Καθαρός ουρανός και καθαρός και ψυχρός ο αέρας πάνω από την κοιλάδα. Μια ψυχική ανάταση. Μου λέει μια από την παρέα ότι το μέρος είχε μια θετική ενέργεια, μια αίσθηση “healing”. Στο μουσείο της έδειξα μια προθήκη με κρανία νηπίων, τοσοδούλικα, από κάποια ομαδική ταφή. Τη ρώτησα τί δουλειά είχαν τα κεφαλάκια δίχως τα κορμάκια. Αναρωτήθηκα μήπως θα έπρεπε να αναθεωρήσει την αίσθηση του “healing”, να διαβάσει προσεκτικότερα το πρόσημο της ενέργειας που υπαγόρευε τόπος.

 

Αναστάτωση προκάλεσε στην επιστημονική κοινότητα, οι αποδείξεις κανιβαλισμού στην αρχαία, προκολομβιανή επίσης, κουλτούρα των Ανασάζι. Περισσότερο από τους αρχαιολόγους, οι σύγχρονοι απόγονοί τους, οι Πουέμπλο, δεν μπορούσαν να δεχτούν πως οι πρόγονοί τους, καλλιεργητές της γης για τους οποίους οι εγκαταλειμμένες βραχοπολιτείες τους, οι κτισμένες σε φαράγγια στις νοτιοδυτικές σύγχρονες ΗΠΑ, προβάλλουν μια εικόνα ήρεμης κυριαρχίας, είχαν παραβεί ένα από τα σημαντικότερα ταμπού. Τελικά, βρέθηκε μια συμβιβαστική εξήγηση όταν μια από τις προτεινόμενες θεωρίες για την εξήγηση της ανθρωποφαγίας ήθελε εισβολή των Τολτέκων από τη Μεσοαμερική, από το Μεξικό. Οι Τολτέκοι εκφόβιζαν τους ντόπιους ασκώντας πρακτικές κανιβαλισμού με σκοπό να επιβάλουν την τάξη τους και τους φόρους τους. Κανείς εξάλλου δεν αμφισβητούσε τις ανθρωποθυσίες και τη βρώση ανθρώπινης σάρκας για ιεροτελεστικούς σκοπούς στα καθεστώτα και στις κουλτούρες του αρχαίου Μεξικού. Μάρτυρες όχι μόνο οι αρχαιολόγοι αλλά και οι Ισπανοί κατακτητές στην Τενοτστιτλάν των Αζτέκων. Ο Οκτάβιο Πας, στο «Λαβύρινθο της Μοναξιάς», έχει υπογραμμίσει εύστοχα την επίπτωση αυτής της αναμφισβήτητης όψης του παρελθόντος στον ψυχισμό των σύγχρονων Μεξικανών.

 

Το ζήτημα παραμένει ότι τα μεγάλα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα των Ανασάζι, αυτά που θεωρούμε ακμή του πολιτισμού τους, στο φαράγγι Τσάκο, στη Μέσα Βέρντε και αλλού, χαρακτηρίζουν την εποχή όταν ενδεχόμενα μια μειονότητα εισβολέων από το νότο επέβαλε με τρόμο την κυριαρχία της.

 

Πέρσι το καλοκαίρι, στο Πουέμπλο Μπονίτο του Τσάκο Κάνιον, συνάντησα μια ηλικιωμένη κυρία να απολαμβάνει στο ψιλόβροχο την ησυχία και την ερημιά, γοητευμένη, μπροστά σ’ ένα μεγάλο κίβα (τα κίβα ήταν κυκλικά υπόγειο δωμάτιο με λατρευτική σημασία). Γαλήνια η κυρία, στην ηρεμία της, στο διαλογισμό της. Δεν είχε νόημα να εισβάλω στον κόσμο της, αμφισβητώντας.

 

Παρελθόν, ερείπια, μύθοι και alternative facts. Η αλήθεια πληγώνει. Μπορεί να σε φάει όσο δεν μπορεί το μεγαλύτερο ψέμα.