Η επιμονή πολλών ανθρώπων που ανήκουν κατά βάση στον δεξιό/φιλελεύθερο πολιτικό χώρο -επιμονή η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις θυμίζει επικίνδυνα εμμονή- να χαρακτηριστεί δικτάτορας ο Φιντέλ Κάστρο (και μάλιστα με τον ισοπεδωτικό τρόπο του "ο Κάστρο ήταν δικτάτορας, τελεία και παύλα, πάμε παρακάτω", που δεν επιτρέπει καμιά περαιτέρω συζήτηση με όποια/ον διαφωνεί, παρά μόνο την ανταλλαγή μπινελικιών) δεν οφείλεται ούτε στην ανάγκη για ιστορική ακρίβεια ούτε στο ότι κάποιες/οι κόπτονται για την κατάσταση του βιοτικού επιπέδου ή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κούβα.

 

Αυτό θα ίσχυε, αν η ίδια επιμονή διαπιστωνόταν και σε άλλες περιπτώσεις δικτατόρων ή “δικτατόρων”, εκλεγμένων ή μη, που ζουν σε παλάτια, ενώ ο λαός της χώρας τους πεινάει, και οι οποίοι αντιλαμβάνονται την έννοια “ανθρώπινα δικαιώματα” ως “έχω το δικαίωμα να κάνω τους ανθρώπους ό,τι θέλω”. Και δεν μιλάω μόνο για τον Πινοσέτ που είναι πια παλιά ιστορία· γεμάτος είναι και σήμερα ο πλανήτης από δαύτους, από τη γειτονιά μας μέχρι την άλλη άκρη του. Αυτοί όμως είτε είναι “σύμμαχοι” και “συνέταιροι” είτε αποτελούν “μεταβατικό στάδιο σε μια αργή -αλλά μη βίαιη, προς Θεού- διαδικασία προς τη δημοκρατία” είτε κυβερνούν λαούς “πολιτικά υπανάπτυκτους” είτε εξαγνίζονται τελείως επειδή απλώς έχουν εκλεγεί, αδιάφορο πώς.

 

Γιατί αυτή η διαφορετική αντιμετώπιση όμως από την πλευρά των φάρων της δημοκρατίας και της ελευθερίας; Μα, γιατί κανένας από τους παραπάνω “ηγέτες” δεν αμφισβήτησε έστω και λίγο τον πυρήνα των ταξικών κοινωνικών σχέσεων και της καπιταλιστικής λειτουργίας της κοινωνίας της χώρας τους, ενώ οι περισσότεροι ενίσχυσαν και τα δύο. Ταυτόχρονα όμως, κανένας τους δεν χρησιμοποιείται ως παράδειγμα αποτυχίας και χρεοκοπίας του καπιταλισμού, όπως δηλαδή χρησιμοποιείται η περίπτωση του Κάστρο και της Κούβας για το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό.

 

Στην πραγματικότητα όλη αυτή η συζήτηση για το κουβανικό καθεστώς δεν είναι παρά ένα επεισόδιο του ιδεολογικού πολέμου ανάμεσα στο TINA (There Is No Alternative=Δεν Υπάρχει Εναλλακτική) και το TIAA (There Is An Alternative=Υπάρχει Εναλλακτική), με τους θιασώτες του ΤΙΝΑ εν προκειμένω σε ρόλο επιτιθέμενου. Και αφού στη συγκεκριμένη περίπτωση το “Alternative” δεν αφορά μόνο τη διαφορετική διαχείριση, αλλά μια αρκούντως διαφορετική οργάνωση της κοινωνίας, που στοχεύει να είναι αταξική και μη καπιταλιστική, το ζήτημα έχει κριθεί φυσικά πρώτης τάξης μεγέθους και από τους μεν και από τους δε.

 

Το να εμπεδωθεί δημόσια η θέση, ερήμην της πολιτικής επιστήμης, της παγκόσμιας ιστορίας, της γεωπολιτικής, των διεθνών συγκυριών και φυσικά των απόψεων των ίδιων των Κουβανών, ότι ο Κάστρο ήταν απλώς ένας ακόμη δικτάτορας, δεν έχει βέβαια στόχο τον ίδιο και την υστεροφημία του, αλλά μια σειρά από σημαινόμενα ή συνδηλώσεις που -ορθώς ή μη- αντιπροσωπεύει το σημαίνον “Φιντέλ Κάστρο”· κοινωνική επανάσταση, βίαιη ανατροπή δικτάτορα, αντάρτικο, κομμουνισμός, σοσιαλισμός, αταξική κοινωνία, σφυροδρέπανα και άλλα παρόμοια, κόκκινης απόχρωσης κατά βάση. Ο υπόρρητος συλλογισμός εδώ είναι ότι, αφού ο Κάστρο σήμαινε όλα αυτά και ήταν δικτάτορας, τότε όλα αυτά ισοδυναμούν επίσης με δικτατορία ή έστω οδηγούν αναπόδραστα και νομοτελειακά σε αυτή, οπότε κρατηθείτε μακριά από όλα αυτά τα πράγματα του διαβόλου. Συγκινητική η προσπάθεια, δε λέω, παρότι ελάχιστη σχέση έχει με τον κοινό νου και τον ορθό λόγο, μπαϊράκια και τα δύο όσων πιστεύουν σχεδόν μεταφυσικά στην ΤΙΝΑ.

 

Μπροστά σε μια τέτοια επιθετική και ανορθολογική στάση, που έχει λάβει από τη μέρα που πέθανε ο Κάστρο τη μορφή μιας άτυπης εκστρατείας, δεν μπορούμε παρά να είμαστε καχύποπτοι, ανεξάρτητα από την προσωπική μας πολιτική άποψη για όλα αυτά που υποτίθεται ότι αντιπροσώπευε ο Φιντέλ. Αυτή η καχυποψία φυσικά δεν σημαίνει ότι όσοι διαφωνούν με τη δαιμονοποίηση θα πρέπει να απαντήσουν με την αγιοποίηση, ούτε φυσικά ότι θα πρέπει να απέχουν από τη σχετική δημόσια συζήτηση, κρατώντας ουδέτερη στάση. Αντίθετα, στις κραυγές της απέναντι πλευράς η απάντηση πρέπει να είναι η πρώτα η αποκάλυψη των πραγματικών προθέσεών της και έπειτα η σοβαρή, εμπεριστατωμένη και νηφάλια κριτική του Κάστρο και της Κούβας.

 

Όσο νόημα όμως έχει να ασκηθεί κριτική στο καθεστώς της Κούβας από το 1959 μέχρι σήμερα (κριτική που πρέπει να είναι μεν πολύ αυστηρή σε πολλά ζητήματα, αλλά ταυτόχρονα να λαμβάνει υπόψη όλες τις ειδικές -και αντίξοες- συνθήκες μιας επανάστασης που έμοιαζε πιο πολύ με πολιτικό πείραμα), άλλο τόσο έχει νόημα να αναγνωρίζεται η σκοπιά από την οποία αυτή ασκείται: εκείνων που πιστεύουν ότι η Κούβα ήταν μια έστω και προβληματική απόπειρα για μια καλύτερη εναλλακτική ή εκείνων που εκ των προτέρων αντιμετωπίζουν εχθρικά κάθε τέτοια εναλλακτική;