Βλέπω όλες αυτές τις «αναχωρήσεις», τελευταία, ανθρώπων του πολιτισμού, ανθρώπων, προσωπικοτήτων ορθότερα, αναντικατάστατων. Και σκέφτομαι ότι μια από τις σημαντικότερες «παράπλευρες απώλειες» αυτής της παράνοιας που ζούμε τα τελευταία επτά χρόνια, μαζί με την αναπότρεπτη αναχώρηση μιας ολόκληρης γενιάς ανθρώπων που τα τραγούδια τους, οι δημιουργίες τους, σφράγισαν τα νιάτα μας (και όχι μόνον), ίσως να ’ναι, ακριβώς αυτή: ο πολιτισμός.

 

Δεν υπήρξε άλλωστε ο φιλοσοφικός στοχασμός, η εικαστική δημιουργία, η (πραγματική) μουσική, ποτέ κορυφαία προτεραιότητα για τους πολλούς τουλάχιστο, στον τόπο αυτόν, τόσο στις «καλές» εποχές, όσο και σήμερα, που λείπουν τα βασικά μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης – και ο «πολιτισμός» περνά βιαστικά, μπροστά απ’ τα μάτια πολλών ως μια αδιάφορη υπερταχεία, μια πολυτέλεια άνευ υπόστασης και βαρύτητας. Χωρίς να συνειδητοποιείται ότι, ιδίως στα δύσκολα, στα στριμώγματα, στη φτώχεια την ίδια, στην απουσία οιασδήποτε προοπτικής ζωής, αυτό ακριβώς «σε κρατάει»: όσα φέρει κανείς εντός του, πολύτιμα σωσίβια που τον κρατούν στην επιφάνεια, απέναντι στα κύματα της κλιμακούμενης εξαθλίωσης, της φτωχοποίησης, της σκοτεινιάς του ορίζοντα.