Στο «Μακρύ ταξίδι της μέρας μέσα στη νύχτα» του O’Neill, ο σύζυγος της Mary Tyrone, μπουχτισμένος, παροτρύνει τη μορφινομανή γυναίκα του να ξεχάσει και να ξεκολλήσει επιτέλους από το παρελθόν. Κι αυτή του απαντά ότι δεν υπάρχει λόγος για κάτι τέτοιο, αλλά ούτε και είναι αυτό δυνατόν: το παρελθόν είναι το παρόν, είναι και το μέλλον επίσης. Και όσο κι αν όλοι προσπαθούμε να ξεφύγουμε, η ζωή δεν μας αφήνει.
 
Σοφή κουβέντα, μου καρφώθηκε στη μνήμη. Θα πρόσθετα ότι δεν είναι μόνο το τώρα που δένεται στο παρελθόν μας, είναι και το εδώ - οι αναγκαίες προϋποθέσεις για να υπάρξει το μετά.
 
Το παρελθόν θα δράσει θετικά, δίνοντας συνοχή και συνέχεια στην πραγματικότητά μας, μόνο αν δεχτούμε ότι αυτό που ακολούθησε, το πλέον ταπεινό, έχει νόημα και είναι αντάξιό του. Το μεγαλείο μιας Αμφίπολης θα λειτουργήσει, ο μύθος και το νόημα θα βρουν θέση στις σημερινές μας ζωές, αν σ’ αυτές αναγνωρίσουμε ήττα και όχι εκ γενετής δόξα λόγω κληρονομικότητας.  Με τον τρόπο που το παρελθόν έδωσε νόημα στις ζωές των κατοίκων ενός οικισμού απογόνων σκλάβων στη Βραζιλία, όταν βρέθηκε εκεί το ειδώλιο μιας γυναικείας αφρικανικής θεότητας μαζί με τις παλιές τις αλυσίδες. Στη Βραζιλία ίσως γνωρίζουν καλύτερα από μας ότι το παρελθόν, είτε ξινό και χύμα στα μούτρα, είτε σερβιρισμένο με φρούτα του δάσους για καλύτερη γεύση, χρειάζεται εκτός από το να το τιμάς να ξέρεις επίσης να το συγχωράς.
 
Δεν χρειάζεται να κουβαλάμε το παρελθόν στα χέρια μας με τον τρόπο του Σεφέρη, τάχα μάρτυρες και τάχα μεγαλουργώντας, δικαιολογημένα ανήμποροι να κάνουμε οτιδήποτε άλλο (έτσι κι αλλιώς ανάξιο, συνεπώς αχρείαστο θα είναι). Να το αφήσουμε κάτω χρειάζεται, βάση για να μπορούμε να σταθούμε, στα πόδια μας και στο εδώ μας.
 
Καλά να είναι παρελθόν. Είτε απλό, αστόλιστο και πικρό, είτε με λίγες σταγόνες μύθου για καλύτερο άρωμα και περισσότερη αυτοπεποίθηση. Την τύχη του πρωταγωνιστή στο Memento κανείς δεν την ευχήθηκε. Το ζήτημα είναι τι θέλουμε να κάνουμε με τους εαυτούς μας στο μέλλον.
 
Και το παρόν δυστυχώς δεν με βοηθά. Με μπερδεύει θα έλεγα.