Πρέπει όλοι οι μουσικόφιλοι αναγνώστες να μελετήσουμε τη μικρή ανθολογία που μας χάρισε σήμερα το πρωί ο Γιάννης Βαρβάκης. Έχει κάνει πολύ καλή δουλειά, σε βαθμό που σκέφτομαι ότι θα μπορούσα να συνεργαστώ μαζί του ενδεχομένως.

 

Η ανθολογία χωρίζεται στα από πάνω (πιο ψαγμένου επιλογές) και στα από κάτω (πιο λαϊκοπόπ). Βεβαίως οι λαϊκοπόπ επιλογές υπερτερούνε ως προς τα βίντεο και γενικά ως προς το εικαστικό-οπτικό σκέλος, συνήθως τουλάχιστον. Επίσης, συνήθως, έχουν πρόβλημα με τον στίχο. Αυτό το πρόβλημα αφορά και ευρύτερα το ελληνικό τραγούδι. Πριν περίπου δέκα χρόνια το διατύπωσα ως εξής:

 

"[Α]ν απογυμνώσετε από τη μουσική του το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι [γενικά] θα βρεθείτε μπροστά σε μια θαυμαστή ομοιογένεια διάθεσης: αυτή του κλαψοκλάματος, του κλαψονταλκά και της κλαψοκλάψας. Πολλή κλάψα. Πολύ κλάμα. Δυστυχία. Χωρισμός. Πόνος. Ανείπωτος.

 

[...]

Αν το ψάξετε λίγο θα δείτε ότι γενικά υπάρχει ένα 'συμβολικό' έλλειμμα χαράς (ή, αν θέλετε, ποπ διάθεσης) στην ελληνική κοινωνία. Αυτό στο τραγούδι εκφράζεται κυρίως με δύο τρόπους: πρώτον, με την αλγολαγνική εμμονή σε θέματα πόνου, θλίψης, χωρισμού. [...] Δεύτερον, [...] με τα βικτωριανά μας ήθη. Άσκηση: πιάστε ένα οποιοδήποτε τραγούδι, [...] μεταφράστε [το] στα αγγλικά. Βάλτε θαυμαστικό στο τέλος κάθε στίχου. Σαν τι μοιάζει; Σαν ελάσσονα βικτωριανά ποιηματάκια. Νοσταλγίες και πόνοι, θλίψεις και χωρισμοί, πάθη σεμνά χωρίς κορμιά, υγρά και τσαχπινιές."

 

Τώρα πια, στα 2017, το ρεπερτόριο του σετ πόνος-θλίψη-χωρισμός και του στεγνού νταλκά και της άκαυλης επιθυμίας έχει εμπλουτιστεί με τα περί κέρατου-απιστίας, με αλκοολικούς άνθεμ-αμανέδες, με αυτοαναφορικά χορευτικά άσματα τύπου "χορεύω-χορεύεις-χορεύουμε-χορεύτε ρε" και με μαϊμουδίσματα χιπχόπ φαντασιώσεων.

 

Σχεδόν δεν βλέπουμε ότι πελώριο τμήμα της ανθρώπινης εμπειρίας που αλλού στιχουργείται εκτενώς και όχι πολύ παλιότερα στιχουργούνταν και στα μέρη μας παραμένει ανομολόγητο στην πιο ποπ τραγουδοποιΐα. Δεν υπάρχουνε πια τραγούδια για το ταξίδι, τη φυγή, τη δουλειά· ελάχιστα τραγουδιέται οτιδήποτε συλλογικό, η φτώχεια, η πολιτική (και δεν μιλάω για ρετρό προσκολλήσεις σε Θεοδωράκη κι αντάρτικα). Ελάχιστα τραγούδια πια μιλάνε για το ίδιο το σεξ χωρίς σεμνοτυφίες, για προσωπικές ιστορίες με τρόπο μπαλαντέ ή μη, για καθημερινές καταστάσεις και slices of life. Μια ευρεία παλέτα διαθέσεων και τρόπων, όπως η σάτιρα, ο τρόμος, η διακειμενικότητα (πέρα από το προφανές), η ανατροπή, το αλλόκοτο και το παράλογο, το κωμικό, η αναδιήγηση ιστοριών κ.ο.κ. βρίσκονται εκτός ποπ-λαϊκών στιχουργικών επιλογών και, αν αγγιχτούν, ακολουθούν την κουρασμένη μανιέρα της λεγόμενης έντεχνης στιχουργίας (η απήχηση του έντεχνου τελικά το καθιστά ένα είδος ποπ).

 

Όπως φαίνεται στην ανθολογία του Βαρβάκη, ελληνόφωνος στίχος που ξεφεύγει κάπως υπάγεται αυτομάτως σε κάποιο ευδιάκριτα περιγεγραμμένο υποείδος, που δεν προορίζεται συνήθως για ευρεία κατανάλωση.

 

Σαν χτες κυκλοφόρησε το Space Oddity, που μιλάει για κάποιον που χάθηκε στο διάστημα. Οι Midnight Oil έβαζαν τους εφήβους ανά τον κόσμο να χτυπιούνται μαζί τους για τον ξεριζωμό και την εξολόθρευση των Αβοριγίνων. To 2017 το χιτάκι της Jax Jones ακροβατεί θεματικά μεταξύ του "κακομαθημένου material girl" και του "ρίχνω χι στον βλαμμένο πέφτουλα". Δεν χορεύονται μόνο τα "πονώ-σε θέλω-χορεύω", με άλλα λόγια.