Πολλοί κριτικολογούντες παραπονιούνται ότι η σύγχρονη αφήγηση είναι άνευρη κι αδύναμη, αν όχι νευρωτική κι αδιάφορη, και ότι αδυνατεί να καθηλώσει και να γητέψει τον αναγνώστη ή τον θεατή της: η αιτίαση αυτή αφορά και τη λογοτεχνία και το σινεμά.

 

Δεν ξέρω κατά πόσον ισχύει αυτό, ενδεχομένως η σύγχρονη αφήγηση να αδυνατεί να συγκινήσει μια μερίδα του κοινού, αναγνωστικού ή κινηματογραφικού. Εν πάση περιπτώσει, οι αιτίες που συνήθως παρατίθενται για αυτή την υποτιθέμενη κιβδήλωση της αφήγησης είναι συνήθως τρεις: Πρώτον, το μανικό παιχνίδι με το διακείμενο, η προσήλωση στον υπαινιγμό σε κάτι άλλο --  προσήλωση που πολλές φορές επιτελείται ανοιχτά ως παραπομπή και ως παράθεμα. Παραδείγματα πολλά: lector in fabula και mise en abyme, οδύσσειες των πόλεων κι ιλιάδες γουέστερν, οιδίποδες στην Ιαπωνία κι αμλέτοι στα Τρίκαλα, παρωδίες της Καζαμπλάνκας, παστίς του Σαίξπηρ ή και ταινίες για τον Σαίξπηρ όπου ο Σαίξπηρ είναι ο Ρωμαίος Μοντέγος κ.ο.κ. Βεβαίως, όπως πάντα, σημασία έχει και πώς στέκεται κι αν στέκεται η ιστορία εάν ο αναγνώστης ή ο θεατής δεν έχει ή δεν πιάνει το διακείμενο: κοντός ψαλμός αλληλούια.

 

Δεύτερη αιτία κιβδήλωσης θεωρείται η αποστασιοποίηση της πράξης της αφήγησης από αυτό που αφηγείται, από την ιστορία που ξετυλίγεται μπροστά μας -- αλλά γι' αυτό φταίει ο μοντερνισμός, αν όχι ο Βοκάκιος κι ο Τσώσερ ή και οι αρχέγονοι παραμυθάδες δεκάδες χιλιάδες χρόνια πίσω: δεν είναι η ταύτιση το παν, ούτε καν η φυγή.

 

Τρίτος, και μάλλον πιο ενδιαφέρων, παράγοντας που σκαρτεύει την αφήγηση θεωρείται η απουσία αρχετυπικών χαρακτήρων. Πού πήγαν οι πολεμιστές ήρωες, οι μοιραίες γυναίκες, οι αρωγοί, οι Φάλσταφ, οι χθόνιες μητέρες, οι γηραιοί σοφοί, οι μονότροπα καταχθόνιοι, οι πλανεύτρες, οι σφετεριστές κτλ; Μια πρώτη απάντηση είναι ότι ζουν και βασιλεύουν στον κόσμο των ταινιών δράσης και στη χώρα του fantasy, δηλαδή στο πολυσύμπαν του σύγχρονου παραμυθιού. Μια πιο ενδιαφέρουσα απάντηση είναι η εξής:

 

Η αφήγηση μετά τη δεκαετία του '60 ποσώς δεν εγκατέλειψε τους αρχετυπικούς χαρακτήρες, ίσα ίσα εξακολουθεί να τους στρατολογεί. Επίσης, δεν τους κατέστησε πιο πολυδιάστατους, όπως θέλουμε καμμιά φορά να ακκιζόμαστε: μέχρι και ο Χριστός των Ευαγγελίων κλαίει για τον Λάζαρο (τον οποίον οσονούπω θα αναστήσει). Αυτό που πέτυχε η αφήγηση μετά τη δεκαετία του '60 ήταν κάτι διαφορετικό: αναζωογόνησε αρχετυπικούς χαρακτήρες που είχανε παροπλιστεί. Η σύγχρονη αφήγηση ανακάλεσε από τη διαθεσιμότητα την Ελοΐζα, την αμαζόνα και την αυτάρκη παρθένα, τον απρόθυμο ή ατελή Μεσσία, τον ανδρόγυνο και τον ερμαφρόδιτο, τον δίψυχο του Αρχίλοχου, τον αδιάφορο για τα ανθρώπινα θεό, την Καλυψώ, τον αλαφροΐσκιωτο, τον Λόκι, τον Θερσίτη, τον σαιξπηρικό fantastic, την Αταλάντη, τον Σπάρτακο, την Εσθήρ και -- βεβαίως -- τον Οδυσσέα. Όχι τον επικο περιπλανώμενο, αλλά τον τραγικό πολυμήχανο και μηχανικό της απάτης.