Σε έναν ορίζοντα πεντηκονταετίας και βάλε, το πρόβλημα είναι ο εθνικισμός, πάντα ο εθνικισμός, με όποιο προσωπείο:

Η Γιουγκοσλαβία καταστράφηκε από τον εθνικισμό των Κροατών (ήδη από το 1981) και τον σοσιαλιστικά καθαγιασμένο ηγεμονικό εθνικισμό των Σέρβων.

Ο παλαιορωσικός εθνικισμός κράταγε ενωμενη την ΕΣΣΔ, ως προσχηματικός ψευτοδιεθνισμός, τώρα πια ζει μεταμορφωμένος σε Πούτιν. Παράλληλα, οι αμέτρητοι κατά τόπους εθνικισμοί γέμισαν δικτάτορες την κεντρική Ασία (δε μιλάμε ακόμα γι' αυτούς), έφεραν τον πόλεμο στη Γεωργία και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ (οι Τσετσένοι είναι άλλο: διαρκώς υπόδουλοι) και τους ουκρανούς φασίστες στην εξουσία.

Στην Κύπρο, ο ελληνικός εθνικισμός παριστάνει από το 1974 τον αντι-ιμπεριαλιστικό και αντιαποικιακό αγώνα -- έχοντας στην πράξη ξεπουλήσει κατά καιρούς τα πάντα σε σχεδόν όλους. Τα πάντα όμως.

Κι εκεί κι αλλού ο εθνικισμός παρουσιάζεται ως ανάχωμα απέναντι στο διεθνές κεφάλαιο και στις πολυεθνικές -- κι ας είναι στην πράξη ο πιστότερός τους δούλος.

Ο εχθρός είναι ο εθνικισμός: και της ελευθερίας αλλά ακόμα και των ίδιων των θεσμών των εθνικών κρατών. Μετά το 1918, εθνικισμός και ελευθερία είναι και στην πράξη ασύμβατα.