Μανόλης Σαββίδης: Θλίψη, βουβή και άφατη

Υπάρχει μια εικόνα που δεν θα ξεπεράσω ποτέ: ένας Τούρκος δύτης κρατά στα χέρια του το πτώμα ενός κοριτσιού που μάζεψε από τη θάλασσα του Μεντερές, τον Σεπτέμβριο του 2012. Το κορίτσι έπλεξε την κοτσίδα του, έβαλε τα καλά της για το ταξίδι προς ένα θαυμαστό νέο τόπο, και δεν έφτασε ποτέ.

Έκτοτε, σε όλη τη Μεσόγειο, άνθρωποι πνίγονται κατά δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες ― άντρες, γυναίκες, παιδιά, προσπαθώντας να φτάσουνε στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να βρούνε μια τύχη καλύτερη από αυτή που είχαν.

Μετά από τόσους θανάτους, δεν είναι δυνατόν οι άνθρωποι να μην ξέρουνε πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η απόπειρα (τουλάχιστον οι μεγάλοι, γιατί τα παιδιά υπακούν και πηγαίνουν ανυποψίαστα). Κι όμως επιμένουν να δοκιμάζουν το πέρασμα, γεγονός που δείχνει πόσο απελπισμένοι είναι από η ζωή τους και πόσο λίγα ξέρουμε για αυτούς.

Σήμερα η Repubblica ανέβασε ένα βίντεο από ναυάγιο στη Λαμπεντούσα (ένα από τα πολλά που έγιναν και γίνονται στην περιοχή, τον Οκτώβριο του 2013). Η διαφορά είναι ότι αυτό το βίντεο έχει τραβηχτεί κάτω από το νερό.

Δεν περιγράφεται. Δεν αντέχεται. (Η Τέχνη εδώ δεν παρηγορεί, δεν επαρκεί, φαντάζει ελάχιστη.) Κι αν το παραθέτω εδώ για όσους τολμήσουν να πατήσουν το play, δεν είναι για να μοιραστώ απλώς το μούδιασμα και τη θλίψη. Είναι μήπως κι αποφασίσουμε να ξεκουνηθούμε και να κάνουμε κάτι για αυτό.

Υστερόγραφο την επομένη: Έγραψα παραπάνω ότι η Τέχνη εδώ δεν επαρκεί. Ακόμα και η Waste Land του T.S. Eliot, που με έχει συνοδεύσει (κι ως ένα μεγάλο βαθμό διαμορφώσει) από την εφηβεία μου, κάπου σαράντα χρόνια τώρα, έφτασε στα όριά της. Το «Death by Water» δεν είναι παρά μια άσκηση δωματίου, στεγνή. Θυμήθηκα σήμερα ένα άλλο ποίημα που με είχε συνοδεύσει, γραμμένο από τον J.L. Borges για το θάνατο της εξάχρονης ανεψιάς του από πνιγμό, που κάπως στέκει ακόμα:

Ιn memoria de Angélica

¡Cuántas posibles vidas se habrán ido

en esta pobre y diminuta muerte,

cuántas posibles vidas que la suerte

daría a la memoria o al olvido!

Cuando yo muera morirá un pasado;

con esta flor un porvenir ha muerto

en las aguas que ignoran, un abierto

porvenir por los astros arrasado.

Yo, como ella, muero de infinitos

destinos que el azar no me depara;

busca mi sombra los gastados mitos