No man is an island, entire of itself; every man is a piece of the continent, a part of the main. If a clod be washed away by the sea, Europe is the less, as well as if a promontory were, as well as if a manor of thy friend’s or of thine own were: any man’s death diminishes me, because I am involved in mankind, and therefore never send to know for whom the bells tolls; it tolls for thee.

― JOHN DONNE, Devotions upon Emergent Occasions, no. 17 (1624)

Τον Σεπτέμβριο του 2012 είδα για πρώτη φορά εικόνα από πνιγμένους μετανάστες: η θάλασσα, τη επομένη του ναυαγίου, δεν είναι πια φουρτουνιασμένη και είναι παράδοξη η εικόνα των δυτών που μαζεύουν τους πνιγμένους στη μπουνάτσα, κι ακόμη πιο παράξενη η εικόνα ενός κοριτσιού στην αγκαλιά του δύτη, ντυμένη με το μπουφάν και τα αθλητικά της και χτενισμένη με κοτσίδα που κρέμεται από το νεκρό κεφάλι της. Η λεζάντα του ξένου ειδησεογραφικού πρακτορείου είναι σαφής, δεν κάνει στυλ ούτε λογοτεχνίζει: A diver from the Turkish sea police (C) carries a girl in a rescue boat as other divers look for victims in the Aegean sea off Menderes, western Turkey. At least 39 people were dead and many more were missing after a boat carrying illegal migrants sank off Turkey’s western Aegean coast on Thursday morning, a district governor said. Tahsin Kurtbeyoglu, the governor of Menderes, a coastal district in Izmir province, told state television TRT he expected the death toll to rise. (Safak Yel/Ihlas News Agency thru Reuters).

Τον Μάιο του 2014 η υδάτινη φρίκη απέκτησε απόκοσμη εικόνα και ήχο μέσα από ένα βίντεο από πολύνεκρο ναυάγιο Αφρικανών μεταναστών στη Λαμπηδούσα, από τον Οκτώβριο του 2013, που δημοσίευσε η Repubblica.

Δυο χρόνια αργότερα, το Σεπτέμβριο του 2015, το πτώμα ενός άλλου παιδιού ήταν πίστομα στην άμμο κοντά στο Μποντρούμ, απέκτησε ηλικία, καταγωγή και ταυτότητα ( Αϊλάν το όνομά του, από τη Συρία), κι έγινε διάσημο, έγινε βιβλίο, πόστερ, γκράφιτι, μπλουζάκι, εγκατάσταση, έργο τέχνης, meme, ίδρυμα, καρτούν στο Charlie Hebdo, τραγούδι, λήμμα στη wikipedia, όλα τα σεπρεπά της εποχής μας. Ήμασταν διεθνώς έτοιμοι αν όχι να αποτρέψουμε νέες τραγωδίες και απώλειες ζωής, τουλάχιστον να διαχειριστούμε δημιουργικά τις τραγωδίες των άλλων και να τις εντάξουμε σε μια αποδεκτή ή πάντως ανεκτή καθημερινότητα.

Οι τραγωδίες και η φρίκη συνεχίζονται σε καθημερινή βάση, στην Αφρική και την Ασία, τη Συρία και τη Λιβύη, τη στεριά και τη θάλασσα. Όσες δεν έχουν έκταση και φωτογραφική ή ηχητική τεκμηρίωση περνούν στα ψιλά της ενημέρωσης (έντυπης και ηλεκτρονικής), η κοινοτοπία της φρίκης τις σπρώχνει χαμηλά στην ιεράρχηση των ειδήσεων και της πληροφορίας, καθώς οι δημοσιογράφοι και οι αναγνώστες έχουμε εθιστεί. Και μιλώ μόνον για συμβάντα στη Μεσόγειο και στις χώρες που βρέχονται από αυτήν ― όσο απομακρυνόμαστε από την ακτή τόσο μειώνεται το ενδιαφέρον του κοινού, είναι μακρυά το Αφγανιστάν.

Πιο κοντά, το μήνα που μας πέρασε τρεις γυναίκες βρέθηκαν νεκρές στο Πραγγί του Έβρου, κοντά στο ποτάμι που είναι το σύνορο με την Τουρκία, μέρες μετά τη δολοφονία τους, είχαν κομμένο λαιμό κι άλλα τραύματα από μαχαίρι, οι δύο ήταν δεμένες χειροπόδαρα, δεν υπήρχαν μάρτυρες, δεν υπήρχαν εικόνες και βίντεο, δεν υπήρχαν ηχητικά, δεν υπήρχαν ταυτότητες και στοιχεία, μάλλον δολοφονήθηκαν από διακινητές προσφύγων για παραδειγματισμό, ή απλώς γιατί μπορούσαν να το κάνουν.

Πιο κοντά, την εβδομάδα που πέρασε, δυο παιδιά πνίγηκαν σε ναυάγιο προσφυγικής βάρκας έξω από το Μποντρούμ, υπάρχουν μάρτυρες, υπάρχουν εικόνες και βίντεο, υπάρχουν ηχητικά, υπάρχουν ταυτότητες και στοιχεία.

Κoντά τετρακόσια χρόνια μετά τον John Donne, κανείς δεν τον θυμάται (ποιον;), και γιατί να τον ξέρει άλλωστε, δεν διδάσκεται σε κανένα σχολείο και σε κανένα σπίτι, μόνο μια παροιμιώδη φράση του μάθαμε, κι αυτή κολοβωμένη, δανεισμένη από έναν διάσημο συγγραφέα του περασμένου αιώνα που την έκανε meme της εποχής το 1940.

Τόσα χρόνια αργότερα και μετά από μυριάδες θανάτους και συνοδευτικές εικόνες δεν έχουμε μάθει τίποτα, εκτός από το να αποστρέφουμε το βλέμμα και να ασχολούμαστε φανατικά με αυτά που θεωρούμε δικά μας.

Μια καινούργια εικόνα ενός άνδρα που κουβαλάει ένα πνιγμένο κορίτσι που φοράει μπουφάν και τα αθλητικά της κι έχει φιόγκο στα μαλλιά δεν μας αφορά, δεν την ξέραμε αυτήν και τους δικούς της, δεν μίλαγε τη γλώσσα μας, έγινε από την άλλη πλευρά του Αιγαίου, δεν είναι δικό μας το πρόβλημα, εδώ ήρθαμε, πάμε να φύγουμε.