Περιοδεύοντας, μόνος ή μετά συντρόφων, στην αγροτέρα ύπαιθρο, ασκώντας την ιστορική τοπογραφία σύμφωνα με την καύλα της στιγμής, ρωτάς. Συχνάκις, μετ΄επιτάσεως, ως ασφαλίτης εκμυζών την εξωτερική στιβάδα της ποθητής Πληροφορίας.

Σου απαντούν. Δεν έχω παράπονο. Με προθυμία και διάθεση για κουβεντολόι. Όχι  όλοι. Συνήθως αυτό τελείται σε καφενείο ή καλοχαιρετάς, όπως σκηνοθέτης που δήλωσε σε δίγλωσσο ή μονόγλωσσο θύμα πως κάνει ρεπεράζ, προκαλώντας έκπληξη.

«Πριν μπω στο χωριό, έχει ένα γκρέμι, τι ήτανε αυτό;»ή «τι τοίχος είναι αυτός, μέσα στις βατσινιές;» ή «κανα γεφύρι, από τα παλιά,υπάρχει στο ρέμα αυτό;»

Λοιπόν, για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις, επειδή υπάρχουν και δάσκαλοι, και μαθητές, και ιστορικοί του τόπου, έκαστος κατά το ιδιόλεκτο αυτού, απαντήσεις υπάρχουν.

Αν είναι Οθωμανικά, με οξυκόρυφα τελειώματα σε τόξα και ανοίγματα, αλλά με πλινθοπερίκλειστο ευπρεπές, σου απαντούν «βυζαντινό».

Αν είναι λιθόκτιστο, με σποράδην πλίνθινα βύσματα αμελούς τοιχοδομής, χωρίς κάποιο χαρακτηριστικό, η απάντηση είναι μονοκούκκι «του Μεγαλέξαντρου».

Οι μηχανές εδάφους, νερόμυλοι, εργαστήρια, λινοβρόχια, τζιμηλαρεία, ληνοί, ωρεία, κατοικίες παροίκων και άλλα , δεν χαρακτηρίζονται, αλλά έπονται ιστορίες για στυγνούς μπέηδες, φίδια με κέρατα που ενεδρεύουν ,αρπαγές κορασίδων (πάντα της εποχής του Αληπασεία).

Για το πόθεν και το έσχες των χωριών, αν εξαιρέσεις τον Κολινδρό και πεντέξη δυτικομακεδονικά που ήταν ριζωμένα από τα χρόνια του Χαλκού, θα σου δείξουν παλιοχώρια και παλιομάντρες που «εκεί ήταν ο μαχαλάς, αλλά κατέβηκε», εκεί όπου μιλάτε.

Ο Μεγαλέξαντρος και ο  Αλή Πασάς, είναι οι παραδοσιακοί γεννήτορες των τόπων.

Ευχαριστείς, δε σ΄αφήνουν να πληρώσεις τον καφέ και πηγαίνεις για αυτοψία. Να δεις, να ορίσεις, να μετρήσεις, να τοποθετήσεις σε χάρτη, να σημειώσεις.

Έρχονται οι άλαλοι του καφενείου, άλαλοι ωσαύτως επί του πεδίου, ποτέ μοναχικοί, και μουρμουράνε. Κι αν κάνεις τελειώνοντας, το λάθος να ρωτήσεις αν τρέχει τίποτε αρχίζουν ιστορίες για χάρτες τούρκικους και έρευνες μεταμεσονύκτιες, για θρύλους με λίρες, αλλά πολλές λίρες και άλλα, παιδαγωγικά.

Αν εμπνέεις εμπιστοσύνη, σου δείχνουν καμιά βαθούλα, κανένα κουκκί βανδαλικό ,που ποτέ δεν βρέθηκε εκεί που είστε αλλά στο άλλο ρέμμα.

Φυσικά, αισθάνονται τόσο ασφαλείς, ώστε αναφέρουν μιαρές συνεργασίες με υπεράνω πάσης υποψίας συνεργούς των, μιλάνε για βανάκια, εξαγορές, που πούλησαν μπιρ παρά κάτι θεσπέσια, ειδικά οι κατεχόμενοι από την εκάστοτε κυβερνητική πανσέληνο, οπότε δεν διστάζουν.

Κι αφού ακούσεις για πολλοστή φορά, τον μπέη με τις λίρες και τις εγγλέζικες λίρες στο ιερό, και την ιστορία με το σπάνιο νόμισμα το εξεικονίζον γουρούνα με τρία γουρουνάκια, και μείνεις αδιάφορος, θα φύγουν αφόνοντας κανέναν μπόμπιρα στο πόδι τους, μη αρχίσεις και σκάβεις.

Αν πέσεις σε ενδιαφερόμενο περί τα ιστορικά, ετοιμάσου σεβαστικά να ακούς και να κρατάς σημειώσεις. Μπροστά σου βρίσκεται απόγονος αρχαίων γεωγράφων ή του Πασχαλίου Χρονικού. Και μη τολμήσεις ποτέ, μα ποτέ το «ναιμεναλλά» ήτοι μη σε πιάσει το αντιρρητικόν και αρχίσεις τα δικά σου ερμηνεύματα, διότι επιστρέφοντας στον ίδιο τόπο, πέντε και δέκα χρόνια αργότερα, εκείνα τα λόγια σου θα ενταχθούν στην τοπική  διήγηση αρκούντως μεταλλαγμένα.

Δεν θα μάθουν ποτέ τι πράττεις. Αυτοψία είναι, δεν είναι και η Δευτέρα παρουσία.

Αν σε πιάσει η Αρά του Γένους και παραστήσεις τον Διδάσκαλο απλώς την έβαψες.

Αυτές τις εμπειρίες βάζε τες  σε ποίηση και πεσιμιστική πεζογραφία που δεν θα διαβάσουν. Βέβαια, με το διαδίκτυο, εμφανίζονται στα ιστορικά των οικισμών τους κάτι κολοκύθια που ενίοτε σε περιλαμβάνουν με τιμές- καλά κάνεις και δεν τα θυμάσαι διότι άλλα έλεγες και άλλα καταλάβαιναν.