O ελληνικός κόσμος του ’88
31-12-2018

Μια γενιά νωρίτερα, τότε που έφευγε το 1988, η Ελλάδα ήταν ένας άλλος τόπος. Με Εθνικό νόμισμα, καθώς η συνθήκη του Μάαστριχτ ήταν τέσσερα χρόνια μακριά, με εθνικά προβλήματα όπως Νταβός και Mea culpa, με εθνικά σκάνδαλα τύπου Τράπεζα Κρήτης, άλλους πολιτικούς ηγέτες, άλλες ελπίδες καθώς και άλλες φοβίες.

Τριάντα χρόνια είναι ταυτόχρονα πολλά και λίγα. Λίγα για να τα ξεχάσουμε, ή να μην μάθουμε τι έχει συμβεί, πολλά για να μην αντιληφθούμε τα διδάγματα. Λίγο φως, πολύ συνοπτικά, σε λίγα από αυτά που συνέβησαν, μέσα στα σύνορά μας.

Κορυφαίο γεγονός το σκάνδαλο της Τράπεζας Κρήτης με πρωταγωνιστή τον Γιώργο Κοσκωτά. Τον Νοέμβριο μετά από εξονυχιστικό έλεγχο, στην Τράπεζα, διαπιστώνεται άνοιγμα 30,3 δις. δραχμών. Μόνον τα 19,562 καλύπτονται με κάποια παραστατικά τα οποία αφορούν κυρίως αμοιβές στελεχών της Γραμμής και του Ολυμπιακού, μέσα από κάποιον εικονικό λογαριασμό του Κοσκωτά. Για τα υπόλοιπα 10,8 κυριαρχεί σκοτάδι. Επί της ουσίας αποκαλύπτεται ένα όργιο πλαστογραφήσεων, εικονικών καταθέσεων και πειραγμένων λογιστικών.

Για να μην έχουμε απορία το πώς γεννιούνται ορισμένες συνθήκες, τον Οκτώβριο οπαδοί του Ολυμπιακού κάνουν πορεία διαμαρτυρίας στο κέντρο της Αθήνας με συνθήματα «κράτος είναι ο Ολυμπιακός»«Κάτω τα χέρια από τον Κοσκωτά». Ο τραπεζίτης εγκαταλείπει την Ελλάδα, με το ιδιωτικό αεροσκάφους του, και βασιλιά των ρουμπινιών αποκαλούμενου, Αργ. Σαλιαρέλη, στις 7 Νοεμβρίου, παρά την αυστηρή φρούρησή του από δεκάδες άνδρες της ασφαλείας.

Μετά από περιπλάνηση, συλλαμβάνεται στην Μασαχουσέτη, ενώ έχει ήδη εξαπολύσει τις τελευταίες του επιθέσεις με πληροφορίες στις οποίες εμπλέκει για χρηματισμό κυβερνητικούς και κομματικούς παράγοντες του κυβερνώντος Πα.Σο.Κ.

Είναι ένα πολύ μπερδεμένο σενάριο, που θα απασχολήσει την πολιτική σκηνή μέχρι τον Γενάρη του ’92 οπότε και λήγει η δίκη του αιώνα, χωρίς κατ’ ουσίαν την τιμωρία κάποιου. Ένα μήνα μετά την έναρξη της δίκης τον Απρίλιο του ’91, θα καταρρεύσει μέσα στη δικαστική αίθουσα ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας συνεπεία εγκεφαλικού επεισοδίου και θα καταλήξει ένα μήνα αργότερα.

Σε όλο αυτόν τον κυκεώνα και ειδικά στην κορύφωσή του, το φθινόπωρο, του ’88, ο Έλληνας πρωθυπουργός βρίσκεται στη Μ. Βρετανία αντιμετωπίζοντας σοβαρότατο πρόβλημα με την υγεία του. Αναχώρησε στις 25 Αυγούστου, ακολούθησε αγωγή και στις 30 Σεπτεμβρίου περνάει την πόρτα του χειρουργείου.

Εγχειρίζεται επί έξι ώρες από τον παγκοσμίου φήμης καρδιοχειρουργό Μαγκντί Γιαγκούμπ και την ομάδα του μέσα στην οποία περιλαμβάνεται και ο Έλληνας Στέργιος Θεοδωρόπουλος. Επιστρέφει στο Ελληνικό, στις 22 Οκτωβρίου, οπότε πάνω από μια παλλόμενη λαοθάλασσα που κινεί τις γαλανόλευκες της πατρίδας και τις πράσινες του κινήματος, κοντοστέκεται στη σκάλα του Οδυσσέα της Ολυμπιακής και κάνει το περίφημο νεύμα, σε μια γυναίκα, που αργότερα θα γινόταν η τρίτη σύζυγός του.

Πέρα από την απόρριψή του, είτε από δεξιά για την περιθωριοποίηση της Ελλάδας, τις λανθασμένες κρατικοποιήσεις, τα οικονομικά σκάνδαλα, τον μηχανισμό προσλήψεων για την δημιουργία πράσινου κράτους, είτε από αριστερά, για την λεηλασία των συνθημάτων, την «Αλλαγή», που δεν έγινε, τις βάσεις που δεν έφυγαν και την Ε.Ο.Κ. που μπορεί να ήταν το ίδιο συνδικάτο με το Ν.Α.Τ.Ο., αλλά τα πακέτα Ντελόρ ήταν άλλο πράγμα, θα πρέπει να του αναγνωρίσουμε, το πως στάθηκε όρθιος εκείνο το Φθινόπωρο.

Στα 69 του χρόνια, έχοντας οριακά διαφύγει το μοιραίο, ταλαιπωρημένος και αδυνατισμένος, απών για δυο σχεδόν μήνες από τα καθήκοντά του, έπρεπε να αντιμετωπίσει ένα τεράστιο σκάνδαλο για το οποίο σαφώς υπήρχαν κυβερνητικές ευθύνες, την αντιπολίτευση που για πρώτη φορά ερχόταν ενωμένη, δικαίως απαιτώντας κάθαρση, την ψήφιση του προϋπολογισμού, έναν σαρωτικό ανασχηματισμό,  έντονες εσωκομματικές αντιδράσεις και πιθανότατα τις παραινέσεις των γιων του να παραιτηθεί προκειμένου να μην θέσει σε δοκιμασία την εύθραυστη υγεία του.

Σε όλα αυτά απαντά: «Υπάρχει μια κυβέρνηση, μια γραμμή, ένα Κίνημα, ένας αρχηγός», παραμένει στη θέση του, αγνοεί επιδεικτικά την κλήτευση στο ειδικό δικαστήριο, αθωώνεται με μια μόλις ψήφο, στέκεται για λίγο στην αντιπολίτευση, πράγμα που δεν έκανε ποτέ ο Κων/νος Καραμανλής και επιστρέφει στην εξουσία το ’93. Ο Ανδρέας. Ο Αντρέας μας. Μπορεί να μην είχε τίποτα κοινό με την μορφή του 70κάτι, που κρατούσε ένα τσιγάρο με το δεξί του χέρι, μέσα στο κοντομάνικο σαφάρι λουκ πουκάμισο, μια ενόραση ίσως ενός ευρωπαϊκού Φιδέλ, μπορεί να μας παραμύθιασε όσο δεν πήγαινε, αλλά ήταν ηγέτης. Εξάλλου ηγεσία και παραμύθι είναι πρωτοξάδελφα, αν όχι ετεροθαλή αδέλφια.

Νωρίτερα, τέλη του Γενάρη και πρώτη του Φλεβάρη του ’88, συναντήθηκε στο Νταβός με τον Τούρκο ομόλογο του Τουργκούτ Οζάλ, σε μια εφ’ όλης της ύλης συνάντηση κορυφής την πρώτη από τότε που το Πα.Σο.Κ. ανήλθε στην εξουσία τον Οκτώβριο του ’81.

Από αυτήν δεν προέκυψαν λύσεις, αλλά το ρητορικό σχήμα «μη πόλεμος». Αργότερα ο Έλληνας πρωθυπουργός, θα χαρακτηρίσει την συνάντηση ως «mea culpa», δηλαδή «λάθος μου». Το λάθος ήταν πως εγκατέλειψε την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ως μόνης «νομικής» διαφοράς και της παραπομπής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, καθώς συμφώνησε  να επανεξετασθούν όλα τα θέματα.

Στα υπόλοιπα, η χρονιά είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον με το κλίμα που δημιουργήθηκε περί τηλεφωνικών υποκλοπών, με κεντρικό πρόσωπο τον Θεοφάνη Τόμπρα, πρώην αξιωματικό Διαβιβάσεων του Ελληνικού Στρατού και γενικό διευθυντή του Ο.Τ.Ε., από το ’81 έως την εκλογική ήττα του Πα.Σο.Κ. το ’89.

Αίσθηση έκανε και η παραίτηση του Αντώνη Τρίτση από το Παιδείας μετά την άκαμπτη θέση του στις οικονομικές απαιτήσεις των καθηγητών μέσης εκπαίδευσης, αφού είχε συγκρουστεί και με την Εκκλησία με αντικείμενο την εκκλησιαστική περιουσία.  Ομοίως και ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας, Στάθης Γιώτας, που παραιτείται και από το βουλευτικό του αξίωμα και από την Κεντρική Επιτροπή του Κινήματος καταγγέλλοντας σκάνδαλα και χρηματισμούς στην πολεμική βιομηχανία.

Τον Ιούλιο, ομάδα αλλοδαπών τρομοκρατών ανοίγει αδιακρίτως πυρ με αυτόματα όπλα και χειροβομβίδες στο ελληνικό κρουαζιερόπλοιο Σίτυ οφ Πόρος, που επιστρέφει στον Φαληρικό όρμο. Λίγες ώρες νωρίτερα, ένα νοικιασμένο αυτοκίνητο τινάζεται στον αέρα από ισχυρά εκρηκτικά στην Φαληρική ακτή, με τους επιβαίνοντες να διαμελίζονται. Σύνολο 11 νεκροί, 15 βαριά τραυματίες  και 60 ελαφρότερα. Το γιατί συνέβη, παραμένει άγνωστο.

Δεκατρείς μέρες νωρίτερα, το πρωί της Τρίτης 28 Ιουνίου, ο Αμερικανός ακόλουθος Άμυνας William Nordeen, αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού ξεκινά το καθημερινό του δρομολόγιο από το σπίτι του στην οδό Δεληγιάννη στην Κηφισιά για την Αμερικάνικη πρεσβεία. Λίγες εκατοντάδες μέτρα μακριά από την κατοικία του, ένα σταθμευμένο αυτοκίνητο παγιδευμένο με ισχυρά εκρηκτικά, πυροδοτείται με τηλεχειρισμό μην αφήνοντας κανένα περιθώριο επιβίωσης. Την ευθύνη αναλαμβάνει η 17η Ν. και η Αμερικανική κυβέρνηση επικηρύσσει τους δράστες με 500.000 δολάρια.

Τέλος τον Απρίλιο, η «Αλλαγή», δέχεται ένα ακόμα πλήγμα. Αποστρατεύεται ο αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας, αντιστράτηγος Νίκων Αρκουδέας, αφήνοντας χωρίς νόημα το περίφημο σαρκαστικό σύνθημα της εποχής:  «Αλλαγή δεν γίνεται χωρίς τον Αρκουδέα».

Τριάντα χρόνια είναι αρκετά ώστε η μνήμη να γίνει ανάμνηση, η ανάμνηση κληρονομιά, και η κληρονομιά βάρος. Ασήκωτο.

Καλή χρονιά.