Στο παρελθόν μπορούσες να χάσεις τα χρήματά σου από τουλίπες ή αγοράζοντας μετοχές που σχετίζονταν με το εμπόριο στις Δυτικές Ινδίες (Mississippi Company). Ακόμα και αυτός ο ίδιος ο Νεύτων (ένας αναμφίβολα έξυπνος άνθρωπος) έχασε την περιουσία του επενδύοντας στη South Sea Company που διαχειριζόταν το μονοπώλιο του εμπορίου στις Νότιες Θάλασσες. Ήταν οι εποχές που ο δυνητικός πλουτισμός θα ερχόταν από μέρη όπου, λίγα χρόνια αργότερα, ένας Γκωγκέν θα τα επέλεγε για να δραπετεύσει και να δημιουργήσει. Σήμερα, η μόνη χειροπιαστή ευκαιρία που υπάρχει, γιατί υπάρχουν κι άλλες λιγότερο διακριτές, για να χάσεις τα χρήματά σου, βρίσκεται στο Bitcoin και τα υπόλοιπα cryptocurrencies που ξεφυτρώνουν κάθε μήνα. Η απομάγευση των καιρών δε φαίνεται πουθενά πιο καθαρά παρά στις φούσκες που μας πλαισιώνουν και μας χαρίζουν όνειρα γρήγορου και εύκολου πλουτισμού.
Αλλά πόση σχέση με την πραγματικότητα έχει μια τέτοια περιγραφή; Η διάκριση ανάμεσα στις προαναφερθείσες πλάνες είναι κι αυτή μια πλάνη. Μια πλάνη μέσα στις πλάνες. Εκ πρώτης όψεως το Bitcoin φαντάζει τεχνοκρατικό και δείχνει να στερείται ρομαντισμού. Αλλά πεποίθησή μου είναι, ότι ούτε τεχνοκρατικό είναι, ούτε στερείται ρομαντισμού. Το Bitcoin ενέχει όλα τα στοιχεία που κάνουν το εγχείρημα της ευρύτερης διάδοσής του όχι μόνο μετα-τεχνοκρατικό αλλά και κατεξοχήν ρομαντικό. Το Bitcoin είναι μια εφαρμογή (ένα νόμισμα) του κυβερνοχώρου. Με το Bitcoin μπορεί κάποιος να πραγματοποιήσει όλες τις οικονομικές συναλλαγές που θα πραγματοποιούσε με ένα παραδοσιακό νόμισμα και μέσω ενός παραδοσιακού μέσου (πιστωτική κάρτα, Paypal, κ.λπ.), αλλά με μια σημαντική διαφορά. Το Bitcoin κάνει τις συναλλαγές απόρρητες. Πληροφοριακά, για όσους δεν το έχουν ακόμα προσέξει, ένα Bitcoin ισοδυναμούσε στις αρχές του χρόνου με 730$ ενώ τώρα ανταλλάσσεται με 18.800$. Η κατακόρυφη αυτή άνοδος κρύβει ίσως πίσω της την πεποίθηση ότι είμαστε στα πρόθυρα μιας εναλλακτικής μορφής οικονομίας. Το Bitcoin παρακάμπτει όλες τις μορφές ελέγχου που ασκούν μέχρι σήμερα οι κυβερνήσεις, όχι μόνο μέσω των σχετικά απλοϊκών καταγραφών συναλλαγών με πιστωτικές κάρτες για φορολογικές ή άλλες χρήσεις, αλλά και μέσω των ελέγχων που ασκούν οι κεντρικές τράπεζες με την νομισματική πολιτική τους. Το Bitcoin προστατεύει τα προσωπικά δεδομένα κατά τρόπο απόλυτο. Αν διαθέτεις σύνδεση στο διαδίκτυο μπορείς μέσω Bitcoin να κάνεις τα πάντα χωρίς τη διαμεσολάβηση καμίας κεντρικής και συγκεντρωτικής μορφής εξουσίας. Και γι’ αυτό ακριβώς το Bitcoin είναι μέτα-τεχνοκρατικό. Η κυκλοφορία του δεν υπόκειται στον έλεγχο καμίας πολιτικής εξουσίας, αλλά και κανενός τεχνοκράτη. Το Bitcoin, μετά τη δημιουργία του, είναι καθαρή, ανόθευτη, αυτορυθμιζόμενη αξία. Είναι ό,τι πιο ανόθευτο έχουμε γνωρίσει σε οικονομική ελευθερία από τις εποχές πριν τη βιομηχανική επανάσταση. Τις εποχές που άνθισαν οι φούσκες που ανέφερα στην αρχή. Αλλά ενώ το Bitcoin μπορεί να διαθέτει αυτή τη σχεδόν μαγική, για τα σημερινά πολιτειακά δεδομένα δύναμη, υπόκειται, και αυτό, στους νόμους της αγοράς και άρα εκθέτει τον καθένα μας στις νοοτροπίες και στους κινδύνους απέναντι στους οποίους είχαν βρεθεί οι πληθυσμοί των αρχών του 18ου αιώνα.
Αλλά ας επιστρέψω στον ρομαντισμό του τίτλου. Τι είδους ρομαντισμό μπορεί να αποπνέει το Bitcoin; Η έννοια ρομαντισμός έχει την απλή, καθημερινή ανάγνωση που αναφέρεται στην τάση εξιδανίκευσης και ωραιοποίησης μιας κατάστασης, αλλά έχει και την ανάγνωση που αναφέρεται στο κίνημα του ρομαντισμού. Κίνημα κυρίως στη τέχνη, που κορυφώθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα, που ήρθε ως αντίδραση στην επέλαση της βιομηχανικής επανάστασης και στην προσέγγιση της φύσης μέσα από τα μάτια της επιστήμης. Το κίνημα του ρομαντισμού έδινε μεταξύ άλλων έμφαση στην ατομικότητα και στο συναίσθημα. Σήμερα, το Bitcoin, με την ακόμα αχαρτογράφητη φύση και κυρίως χρήση του, ασκεί στα δικά μας μάτια γνήσια ρομαντική γοητεία σχεδόν παρόμοια με αυτή που ασκούσαν στους ανθρώπους των αρχών του 18ου αιώνα τα μονοπώλια εμπορίου των επίσης αχαρτογράφητων μακρινών θαλασσών. Και λέω σχεδόν γιατί το κίνημα του ρομαντισμού θα έκανε την εμφάνισή του περίπου εκατό χρόνια μετά από τις οικονομικές φούσκες που αναφέρθηκαν. Στο παρελθόν, το εμπόριο από μακρινές περιοχές απέπνεε ρομαντισμό με την απλή ανάγνωση μιας εξιδανίκευσης και ωραιοποίησης όπου σε δεδομένες στιγμές είμαστε έτοιμοι να δώσουμε υπέρμετρη σημασία στις θετικές πλευρές κάποιου εγχειρήματος και πλημμελή στις αρνητικές. Αλλά εμείς, σήμερα, πέρα και πάνω από την απλή αυτή ανάγνωση του ρομαντισμού, μετασχηματιζόμαστε και σε γνήσια τέκνα ενός νέου κινήματος ρομαντισμού. Μέσα σε ένα ολοένα και πιο ρυθμιζόμενο οικονομικό περιβάλλον, μέσα σε ένα περιβάλλον πλήρους και ολοκληρωτικής καταγραφής κάθε δραστηριότητάς μας, αναζητούμε καταφύγια ατομικότητας, και γιατί όχι συναισθήματος, μέσω της χρήσης μιας πρωτοποριακής εφαρμογής που υπόσχεται συναλλαγές έξω από τον ασφυκτικό πλέον κλοιό ελέγχου των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών τους. Το τίμημα που καλούμαστε να πληρώσουμε για ένα αυτορυθμίζομενο νόμισμα, που προστατεύει απόλυτα τα προσωπικά μας δεδομένα, είναι οι νόμοι της προσφοράς και της ζήτησης στην ανόθευτη μορφή τους. Το διακύβευμα του Bitcoin είναι κατεξοχήν ρομαντικό.
