It is so easy to talk of “passing emotion,” and to forget how vivid the emotion was ere it passed. Our impulse to sneer, to forget, is at root a good one. We recognise that emotion is not enough, and that men and women are personalities capable of sustained relations, not mere opportunities for an electrical discharge. Yet we rate the impulse too highly. We do not admit that by collisions of this trivial sort the doors of heaven may be shaken open.
―E.M. Forster, Howards End (1910)
*
A man falls in love because there is something wrong with him. It is not so much a matter of his health as it is of his mental climate; as, in winter one longs for the spring. He gets so that he can’t stand being alone. He may imagine he wants children, but he doesn’t, at least not as women do. Because once married and with children of his own, he longs to be alone again.
A man who falls in love is a sick man, he has a kind of what used to be called green sickness. Before he’s in love he’s in a weak condition, for which the only prognosis, and he is only too aware of this, is that he will go on living. And, in his invalidism he doesn’t feel he can go on living alone. It is not until after his marriage that he really knows how wrong or sick he has been.
I am, of course, assuming that love leads to marriage. Unrequited love is to be avoided at all costs. If a married man falls in love with a third party and hasn’t the courage to leave his wife, he is like a man who takes off his belt, ties it round the branch of a tree, and hangs himself to death in the loop while his trousers fall round his ankles. If an unmarried man finds unrequited love then there is even more the matter with him.
The love one feels is not made for one but made by one. It comes from a lack in oneself. It is a deficiency, and therefore, a certifiable disease.
We are all animals, and therefore, we are continually being attracted. That this attraction should extend to what is called love is a human misfortune cultivated by novelists. It is the horror we feel of ourselves, that is of being alone with ourselves, which draws us to love, but this love should happen only once, and never be repeated, if we have, as we should, learnt our lesson, which is that we are, all and each one of us, always and always alone.
―Henry Green, «Falling In Love», Esquire (1955)
*
We live as we dream ― alone. While the dream disappears, the life continues painfully.
―Joseph Conrad, Heart of Darkness (1899)
* * *
Τακτοποιώντας αρχεία και μνήμες, άρχισα παράλληλα να καταγράφω τραγούδια που θεωρούσα αξιοσημείωτα. Όπως ασχολούμαι με τη μουσική από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, η λίστα με τα τραγούδια έγινε δυσθεώρητη σε μέγεθος, οπότε άρχισα να τη χωρίζω σε υποκατηγορίες, σε μικρότερες θεματικές λίστες από τις οποίες προκύπτουν ποικίλες αφηγήσεις. Με αφορμή τον δημόσιο διάλογο των ημερών περί έρωτος, παραθέτω εδώ κάποια αγγλόφωνα τραγούδια που συνθέτουν ένα είδος συναισθηματικής αγωγής μετά μουσικής, από την αρχική μυθοποίηση στην ωριμότητα.
Όπως ξέρουν όλοι όσοι έχουν ασχοληθεί με το ραδιόφωνο ή με τις playlist (έστω και σε κασέτα), η λίστα αυτή θα μπορούσε άνετα να περιέχει άλλα τραγούδια και να έχει το ίδιο αποτέλεσμα, ή τα ίδια τραγούδια με διαφορετική σειρά και σχολιασμό και να έδινε διαφορετική αφήγηση. Αρχικά και αυτή η λίστα ήταν μακροσκελής, αλλά περιόρισα τα τραγούδια και τα παραθέτω με χρονολογική σειρά, σύμφωνα με το χρόνο κυκλοφορίας τους και όχι αναγκαστικά με τη σειρά που τα άκουσα εγώ ― άλλωστε εδώ στήνω οιονεί εκπομπή, όχι αυτοβιογραφία.
Στα αγγλικά, η λέξη love χρησιμοποιείται για να δηλώσει δύο συγγενείς αλλά εντελώς διακριτές έννοιες, τον έρωτα και τη αγάπη. Αν προσθέσουμε και την αναπόδραστη σεξουαλική ορμή, βλέπουμε ότι όλο αυτό το πανηγύρι είναι σαν ένα τσίρκο με τρεις πίστες, όπου στην κάθε μία δίνεται διαφορετική παράσταση, και ο θεατής ποτέ δεν ξέρει σε ποια πίστα θα βγουν οι κλόουν, σε ποια οι σαλτιμπάγκοι, και σε ποια τα λιοντάρια. Όποιος προσπαθήσει να σας πει ότι αυτές οι διακρίσεις δεν έχουν σημασία και η παράσταση είναι μία και ενιαία, είναι ή άσχετος ή απατεώνας ή ο ιμπρεσάριος του τσίρκου και ψάχνει για πελάτες.
Όλες οι παραστάσεις κάποτε ολοκληρώνονται και το τσίρκο μετακομίζει. Όπως είχε γράψει ένας παλαιότερος λογοτέχνης, like this insubstantial pageant faded, leave not a rack behind. We are such stuff as dreams are made on, and our little life is rounded with a sleep.
*
Εν αρχή ην ο Cole Porter και το Night and Day (1932), το αρχετυπικό ερωτικό τραγούδι που διασκεύασαν και ερμήνευσαν ως και οι U2 (1990) για το Red Hot + Blue. Ο χρόνος και ο κόσμος χωρίζεται στα δύο, είτε μαζί σου είτε χώρια σου. Οι U2 είχαν γράψει το «With or without you», και ο Γιώργος Μήτσιγκας είχε γράψει το «Και μαζί και μόνος», τραγούδια για για αθεράπευτους έρωτες. Ο Cole Porter είχε γράψει απλώς In the roaring traffic’s boom, in the silence of my lonely room, I think of you, night and day.
*
Ακολούθησε ο Irving Berlin με το Cheek To Cheek (1935), που το απογείωσαν αρκετά χρόνια αργότερα (1956) η Ella Fitzgerald κι ο Louis Armstrong. Είναι από τα λίγα ερωτικά τραγούδια που υμνούν την χαρά της παρουσίας του άλλου κι όχι τον πόνο της απουσίας του. Κι όταν μιλάμε για χαρά, εννοούμε παράδεισο, κανονικό: Heaven, I’m in heaven, and my heart beats so that I can hardly speak, and I seem to find the happiness I seek when we’re out together dancing, cheek to cheek.
*
Περνάμε σε ιστορικούς χρόνους. Oι Carpenters με το Superstar (1971) δίνουν μια γεύση από το τι μας περιμένει σε έναν ιδανικό κόσμο ενηλίκων: μια γυναικεία φωνή σημειολογικά φορτισμένη, νοσταλγία παρελθόντος, ιδανικός κι ανέφικτος έρως, μονομερής πλέον, μοναξιά, ρομαντική σούπα, αλλά εύπεπτη και εξόχως εθιστική. Long ago, and oh so far away, I fell in love with you before the second show.
*
Ο απόλυτος ερωτύλος Marvin Gaye μελοποιεί το ψηστήρι στο Let’s Get it On (1973), τα πράγματα σοβαρεύουν, περνάμε από τη θεωρία στην πράξη σε ένα τραγούδι που τσαλαβουτάει στα σιρόπια και αυτοαναιρείται στιχουργικά με θεαματικό τρόπο: I ain’t gonna push, won’t push you baby, So c’mon, c’mon, c’mon, c’mon, c’mon, baby, stop beatin’ ’round the bush. Δηλαδή αν ήθελε να πιέσει, στα πόσα c’mon θα έφτανε; Πάντως για δημιουργία ατμόσφαιρας, παραμένει αξεπέραστο.
*
Οι Bee Gees τραγουδούν για έναν πιεστικό έρωτα, για τον οποίο υποτίθεται ότι φταίει ο ρομαντισμός του θεάτρου και των ερωτικών τραγουδιών, στο Nights on Broadway (1975), με τον αφηγητή να είναι ένας βλαμμένος stalker που δεν τα παρατάει: Well, I had to follow you though you did not want me to but that won’t stop my lovin’ you, I can’t stay away. Αντίστοιχο συναίσθημα έβγαλε μετά από χρόνια ο Sting, σε άλλο διάσημο τραγούδι που θεωρείται ερωτικό από όποιον δεν προσέχει τους στίχους. Αλλά οι Bee Gees, λίγο πριν κατακυριεύσουν τον κόσμο με όχημα τη ντίσκο, μας δείχνουν ότι ένα τραγούδι μπορεί να είναι ταυτόχρονα και θεσπέσιο και γελοίο.
*
Ο ερχομός του punk και του new wave αλλάζει ριζικά το σκηνικό. Οι Talking Heads με το First Week / Last Week….Carefree (1977) από τον πρώτο τους δίσκο δεν ακολουθούν την πεπατημένη και τους κανόνες κι αντιπροτείνουν μια δικιά τους, δημιουργική αμφισβήτηση. Ο David Byrne υποστηρίζει φροϋδική προσέγγιση των πραγμάτων: Every sentence I use refer to women and their names.
*
Την ίδια χρονιά, η Joni Mitchell με το Τalk to Me (1977) διεκδικεί την ισότητα, όχι ως μουσικός (ποτέ δεν τέθηκε καν τέτοιο θέμα, πάντα ήταν από τους κορυφαίους μουσικούς της εποχής της) αλλά ως άνθρωπος που έχει τους ίδιους έρωτες με τους άνδρες, τα ίδια πάθη, και σίγουρα περισσότερη ευαισθησία και ειλικρίνεια. Οι γυναίκες ερωτεύονται, ταλαιπωρούνται, καταλαβαίνουν, κάνουν τα στραβά μάτια, ή και όχι. Είναι κυρίες της ζωής τους, ακόμη κι όταν συμπεριφέρονται διαφορετικά: There was a moon and a street lamp, I didn’t know I drank such a lot ’till I pissed a tequila-anaconda the full length of the parking lot!
*
Χρειάστηκαν οι Gang of Four για να απομυθοποιήσουν το τότε όραμα της μοντέρνας ζωής (και φυσικά του έρωτα και των σχέσεων) με το Natural’s not in it και το Damaged Goods (1979). Πρώτη φορά γράφονταν στίχοι όπως The problem of leisure, what to do for pleasure, ή Sometimes I’m thinking that I love you but I know it’s only lust. Η απόρριψη του υποτιθέμενου παραδείσου, χρόνια πριν από το Trainspotting και με χωρίς ναρκωτικά, ήταν πλήρης: Fornication makes you happy. No escape from society. This heaven gives me migraine. Απλά πράγματα.
*
Οι Romeo Void μένουν σε παρόμοια γραμμή με το Never say Never (1982), για ποιον έρωτα μιλάτε, I might like you better if we slept together, προειδοποιεί η Debora Iyall με φωνή που δεν σηκώνει αντιρρήσεις, but there’s something in your eyes that says maybe. Επιφυλάξεις παντού.
*
Χωρίς έρωτα όμως, έστω και ως θεωρητική πιθανότητα, δεν ζει ο άνθρωπος. Ή μάλλον ζει, αλλά τσουρούτικα. Έτσι ο Dan Hartman (σχετικά άγνωστος αλλά εξαιρετικός μουσικός και συνθέτης), με αφορμή το σάουντρακ της ταινίας Streets of Fire, συνθέτει το I Can Dream About You (1984). Έχουμε επιστρέψει στη σόου-μπίζνες και την παραδοσιακή παραμυθία που υποστηρίζει, τα όνειρα υποκαθιστούν την πραγματικότητα καθώς το ίντερνετ δεν έχει διαδοθεί ακόμα για να αναλάβει αυτό το ρόλο και να δημιουργήσει την παράλληλη εικονική πραγματικότητα.
*
Με την αρχή της δεκαετίας του 1990, ο George Michael κάνει μια ανασκόπηση της σχέσης του ως χωρισμένος και επισημαίνει My memory serves me far too well, στο αμφίθυμο τραγούδι Waiting for the Day (1990), όπου τη μια δεν θέλει να ξαναδεί το αντικείμενο του έρωτά του (But something I just can’t explain, something in me needs this pain, I know I’ll never see your face again), κι από την άλλη περιμένει πότε θα το ξαναδεί (But if I have to carry this pain, if you will not share the blame, I deserve to see your face again). Kάτι σαν την δικιά μας Σερενάτα, δηλαδή (Δεν θέλω να σε ξαναδώ, αγάπη μου τα κάναμε σαλάτα), αλλά στο τέλος ο καλλιτέχνης ενδίδει. Διπολικός είπατε; Textbook case, κλινική περίπτωση ερωτευμένου.
*
Υπάρχουν άνθρωποι που υποστηρίζουν ότι η δεκαετία του 1990 στη μουσική ξεκίνησε με το Blue Lines των Massive Attack, τέτοια ήταν η σημασία του. Τώρα πια και ίντερνετ διαθέταμε και MTV, και το βίντεο του Unfinished Sympathy, ένα μονόπλανο της τραγουδίστριας Shara Nelson να περπατά στο Λος Άντζελες και να χάνεται στο βάθος τραγουδώντας You’re the book that I have opened αnd now I’ve got to know much more, έγινε αναπόσπαστο μέρος της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Έχουμε φύγει από την αδιέξοδη θεώρηση του παλιότερου κόσμου και υποδεχόμαστε τη νέα, παγκοσμιοποιημένη εκδοχή του. Τα όποια αδιέξοδα δεν έχουν εμφανιστεί ακόμα.
*
Ταυτόχρονα με τη νέα εποχή, τα παραδοσιακά ερωτικά τραγούδια κρατούν καλά, όπως μας δείχνουν οι Simply Red με το Stars (1991), όπου πάλι υπάρχει έρωτας, δυσκολία, πόνος, ζήλεια, και εξέλιξη με άδηλο τέλος: I wanna fall from the stars straight into your arms μεν, αλλά και I hope you comprehend. Η ελπίδα των ερωτευμένων, πανταχού παρούσα σε πείσμα της πραγματικότητας, πεθαίνει πάντα τελευταία.
*
Ο παλιός είναι αλλοιώς, κι έτσι ο Neil Young έχει και την εμπειρία και την ευαισθησία να δώσει ένα ερωτικό τραγούδι για τη μέση ηλικία με το Harvest Moon (1992), όπου δεν υπάρχουν νεανικά πείσματα και καπρίτσια, απιστίες και παλινωδίες και τα συναφή. Όλα αυτά είναι στο παρελθόν, η σχέση επέζησε, ο άνθρωπος είναι ακόμα ερωτευμένος με τη σύντροφό του, και δεν το κρύβει: Because I’m still in love with you I want to see you dance again.
*
Ο υπαρκτός και εφικτός έρωτας είναι επίσης το θέμα του Karl Wallinger των World Party στο Hollywood (1992). There she is on a lifeboat, there she is setting sail, there she is in someone else’s dreams, there she is looking beautiful, ένα απλό καλοκαιρινό ερωτικό τραγούδι που κάνει και σχέδια για το χειμώνα (ώρα καλή!)
*
Το καλοκαίρι είναι πάντα στη σκέψη του Donald Fagen, που το ταυτίζει με παλαιότερες, ευτυχισμένες στιγμές και αναμνήσεις, και θέλει να τις ξαναζήσει στο Florida Room (1993) σε ένα ακόμη ερωτικό τραγούδι μέσης ηλικίας: When the cold wind comes I go where the dahlias bloom, I keep drifting back to your Florida room. Δεν είναι ακριβώς έρωτας, δεν είναι ακριβώς σχέση, αναρωτιέται και για την κοπέλα και το δωμάτιο: There’s a room in back with a view of the sea where she sits and dreams, does she dream of me. Από την άλλη, πάντα έτσι ήταν ο Fagen, από την εποχή των Steely Dan, λες και γεννήθηκε μεσήλικας. Είναι, άλλωστε, ο άνθρωπος που είχε γράψει στα 32 του τη ρίμα “That I’m not what I used to be / and that love’s not a game for three.”
*
Κάποια ερωτικά τραγούδια είναι φτιαγμένα για να ακούγονται, άλλα για να χορεύονται, κι άλλα για να βλέπονται κιόλας. Ένα από τα μεγάλα ατού του Dream of me (Based on a Love’s Theme) (1993) των Orchestral Manoeuvres in the Dark είναι το συνοδευτικό βίντεο, που παραπέμπει στα αμερικάνικα μιούζικαλ, ενώ η μουσική παραπέμπει στον Barry White, όλα αυτά μεταξύ σοβαρού και αστείου: Say it isn’t right to be alone tonight, so in love with you.
*
Στη χορευτική ηλεκτρονική μουσική, οι πρυτάνεις του λυρικού κυνισμού (ή και του κυνικού λυρισμού) Pet Shop Boys αποδεικνύονται απρόσμενα τρυφεροί με το Liberation (1993), με ένα φαντασιακό βίντεο και στίχους που υμνούν την απελευθερωτική λειτουργία του έρωτα: Take my hand, I’ve changed my mind again, really, I believed it true that all who fell in love were foolish ξεκινά το τραγούδι αλλά Now, right now your love is liberation και το φινάλε είναι χολυγουντιανό: All the way back home at midnight you were sleeping on my shoulder.
*
Τα πιο θεατρικά ερωτικά τραγούδια είναι τα λεγόμενα torch songs (ελληνιστί καψουροτράγουδα), που είχαν και θα έχουν το κοινό τους, δηλαδή ανθρώπους που είναι απελπιστικά ερωτευμένοι ή προσποιούνται ότι είναι. Η Alison Moyet δίνει ένα θαυμάσιο δείγμα με το Whispering Your Name (1994), τραγούδι του Jules Shear, όπου η τραγουδίστρια συνειδητοποιεί ότι η σχέση ξεκίνησε στραβά και πάει χειρότερα: And when she wakes up suddenly and she says your name to me I’ll just hope it’s force of habit and not need. Πάλι η ελπίδα που λέγαμε.
*
Τα καψουροτράγουδα (ποιοτικά, πάντα) είναι ειδικότητα της k.d. lang με τη θεσπέσια φωνή που ταιριάζει σε όλα τα μουσικά είδη. Στο You’re OK (1995), γραμμένο από την ίδια και τον Ben Mink, υπάχει μεν η πιεστική ανάγκη του έρωτα (I awake at night with it and in spite of it, it unravels me, it’s begun to frighten me), αλλά παρεισφρύει και η καθησυχαστική δύναμη της αγάπης (But I’m alright if you’re OK). Tάχα μου. Αν υποθέσουμε ότι είναι ειλικρινής και ανιδιοτελής ― γιατί στον έρωτα και στον πόλεμο όλα επιτρέπονται, λέει η παροιμία. Και να μην επιτρέπονται, πάλι τα κάνουμε, λέει η εμπειρία.
*
Όταν θέλεις να αντιγράψεις ερωτικά τραγούδια, προσφεύγεις στους δάσκαλους του είδους. Έτσι οι Texas αντέγραψαν μελωδικά το Sexual Healing του Marvin Gaye στο Say What Υou Want (1997, γραμμμένο από την τραγουδίστρια Sharleen Spiteri και τον Johnny McElhone), και δεν τους βγήκε σε κακό, αφού έγινε μεγάλο σουξέ. Σχέση χωρισμένων, από απόσταση, αλλά η Spiteri αποδέχεται με καθυστέρηση τον έρωτα και επιμένει ψυχαναγκαστικά πως Υou can say what you want but it won’t change my mind, I’ll feel the same about you. Χαριτωμένη.
*
Οι Pulp μας έδωσαν ένα βίντεο που είναι κανονική ταινία μικρού μήκους για να συνοδεύσει το This is Hardcore (1998), το μελωδικό και ερωτικό αδιέξοδο των εφήμερων σχέσεων της μέσης ηλικίας, που συνοψίζει τα πεπραγμένα κι αναρωτιέται για τα μελλούμενα: This is the eye of the storm, it’s what men in stained raincoats pay for, τραγουδάει ο Jarvis Cocker, Oh, what a hell of a show, but what I want to know: what exactly do you do for an encore? Την απάντηση την είχε δώσει παλιότερα ο Hunter Thompson, γράφοντας πως Sex without love is as hollow and ridiculous as love without sex ― αλλά δεν το μελοποίησε κανείς.
*
O Barry White εχει την τιμητική του και στο Love Unlimited (1998) των Fun Lovin’ Criminals, όπου όλοι ξέρουν πώς λειτουργεί ο έρωτας και τα τραγούδια του Barry White και κάνουν τις δέουσες κινήσεις, δεν είναι τίποτα βλάκες ή χθεσινοί, όλοι στο κόλπο, όλα καλά, συνεχίζουμε: Barry White saved my life, and if Barry White saved your life or got you back with your ex-wife, sing Barry White, it’s alright.
*
Ενώ πλησιάζει το μιλένιουμ, το πιο αξιοσημείωτο στο When She’s Gone (1999) των Electronica δεν είναι η παραδοχή του έρωτα και ο φόβος του χωρισμού, που πάντα ελλοχεύει, αλλά η αναφορά στο τατού που κάνει η κοπέλα και μας προετοιμάζει για την επιδημία της δερματοστιξίας που ακολούθησε: She let me see her new tattoo, it was my name written in blue, a mark of pain across her chest, I was the lover on her breast. Κατά τα άλλα, ρομαντικές φαντασιώσεις φυγής υπό προϋποθέσεις. Kι ανάθεμα αν ο έρωτας σηκώνει προϋποθέσεις.
*
O πρώτος προσωπικός δίσκος του Laptop (Jesse Hartman) είχε πολλά σκωπτικά ερωτικά ραγούδια, αλλά Nothing to Declare (1999) ξεχωρίζει γιατί είναι αυτοαναφορικό, και μιλάει για την αδυναμία του να ερωτευτεί:. Μπορεί να γύρισε τον κόσμο, αλλά δεν έφερε τίποτα από το ταξίδι: I got nothing from abroad, no romance, no precious stones, no sexy stories to take home και καταλήγει I’ve got nothing to declare except my loneliness. Τουλάχιστον δεν ταλαιπωρεί κανέναν άλλον (σε αυτό το τραγούδι).
*
Επειδή πολύ μιλήσαμε θεωρητικά για αγάπες και έρωτες, ενώ σε άλλες ηλικίες το αίμα βράζει διαρκώς και ακαταπαύστως, ο Rob Thomas έγραψε μαζί με τον Itaal Shur και τον Santana το Smooth (1999), ένα τραγούδι που εμφανώς στήθηκε για να γίνει βίντεο, να ενώσει μουσικά είδη και γενιές και να σαρώσει όλα τα βραβεία ― και τα κατάφερε. Τι λένε οι στίχοι; Δεν έχουν καμία σημασία, θα μπορούσαν να είναι και στα ινουίτ, όταν μιλάει η γλώσσα του σώματος όλο το παιχνίδι είναι εκτός οποιασδήποτε άλλης γλώσσας. Αν το είχε πει ο Ρέμος αυτό τώρα θα είχαμε ενώσει όλα τα Βακάνια σε μια χώρα.
*
Μένοντας στα τραγούδια που έγιναν παγκόσμιες επιτυχίες, το White Flag (2003) της Dido μπορεί να δίνει λανθασμένη εντύπωση από τον τίτλο του: η κοπέλα λέει ότι δεν θα σηκώσει λευκή σημαία, δεν θα τα παρατήσει, αν και έχει και αυτή ευθύνη για το χωρισμό, αλλά δεν θα δυσκολέψει τη ζωή κανενός: Τhere will be no white flag above my door, I’m in love and always will be. Αυτό το “πάντα” είναι πολύ δημοφιλές στην τέχνη, απολύτως ειλικρινές όταν εκφέρεται, και κρατάει συνήθως τρία τέρμινα.
*
Η Dido έγινε αμέσως σταρ με παγκόσμια απήχηση (όπως και η Adele), αλλά η Sia Furler ξεκίνησε πιο μετρημένα, κάνοντας φωνητικά σε συγκροτήματα όπως οι Zero 7, και το 2006 έγραψαν μαζί το If I Can’t Have You, ένα τραγούδι που περιγράφεται ως πονεμένο ηλεκτρονικό βαλς με θέμα την ερωτική αποτυχία: Ι waited for you, οh, how I adored you, λέει, I even did a research, went to work, learned to flirt, wore a skirt and faced dirt and it hurt, but still you didn’t notice. Το ιδιαίτερο τραγουδιστικό στυλ της Sia σκεπάζει κάποιες περίεργες αναφορές σε εμμονές και αίματα.
*
Ο πόνος του χωρισμού έδωσε έναν δίσκο (και παγκόσμια αναγνώριση) στον Justin Vernon, γνωστότερο ως Bon Iver, που μετά απο μια ερωτική απογοήτευση πήγε σε μια καλύβα στα χιόνια για να μονάσει και να συνέλθει. Το Skinny Love (2007) ήταν το γνωστότερο τραγούδι από το δίσκο For Emma, Forever Ago, όπου εναλλάξ παρακαλεί και μέμφεται την κοπέλα, όπως κάνουν οι ερωτευμένοι: And I told you to be patient and I told you to be fine, and I told you to be balanced and I told you to be kind, and now all your love is wasted, and then who the hell was I? και τελειώνει με άλλου είδους ερώτηση για αυτήν που χαράμισε τον έρωτα: Who will love you? Ένα άνθρωπος μόνος με μια κιθάρα μπορεί να κάνει πολύ ωραία πράγματα, όπως φαίνεται και στο βίντεο.
*
Η Lana Del Rey ήταν η γυναίκα που εκσυγχρόνισε τα διεθνή καψουροτράγουδα και τα έφερε στον 21ο αιώνα σχεδόν μόνη της, τολμώντας να μιλήσει για τα πάθη της και να τα ντύσει με ένα δικό της, σύγχρονο μουσικό ιδίωμα. Στο Blue Jeans (2011) (γραμμένο από την ίδια, τον Dan Heath και τον Emile Haynie) μιλάει για μια σχέση που ατύχησε, αντικαθιστώντας το “για πάντα” με “το τέλος του χρόνου” ή “ένα εκατομμύριο χρόνια”, που είναι ομολογουμένως μια καλή προσέγγιση της αιωνιότητας: I will love you ’til the end of time, I would wait a million years, promise you’ll remember that you’re mine, baby, can you see through the tears?
*
Ο David Bowie δεν είχε ποτέ πρόβλημα με τα διαφορετικά μουσικά είδη, αν και τα ερωτικά τραγούδια δεν ήταν το φόρτε του. Στην ηλικία των 66 ετών κυκλοφόρησε τον τελευταίο κανονικό του δίσκο, που περιείχε και το Boss of Me (2013) (γραμμένο από τον ίδιο και τον Gerry Leonard), με το οποίο δηλώνει ―ποιος θα το περίμενε― υποταγή σε ένα κορίτσι από χωριό: Who would have ever thought of it? Who would have ever dreamed? That a small-town girl like you would be the boss of me? Ας πρόσεχε. Όπως έλεγε και η γιαγιά Φώτω, που ήταν επίσης από χωριό, “Φυλάξου από γεροντοέρωτα και καλοκαιρινό συνάχι.”
*
Οι επιτυχημένες σχέσεις σπάνια δίνουν μνημειώδη έργα τέχνης. Οι αποτυχημένες σχέσεις είναι αυτές που έχουν τη δέουσα ανάγκη και το πάθος για μετουσίωση σε καλλιτέχνημα και δημοσιοποίηση. Έτσι η ολλανδή Kovacs μας συστήθηκε με το My Love (2014) (γραμμένο από την ίδια και τον Oscar Holleman), με το οποίο εύχεται τα χειρότερα στον πρώην της, σε ένα επιτυχημένο πάντρεμα απειλητικής μουσικής και στίχων: Baby, don’t try to call… Ashes to ashes, dust to dust, no you can’t amuse me, so leave you must, Ashes to ashes, dust to dust, if the spell won’t kill you, your ego does.
*
Κανονικά η εκπομπή θα τελείωνε εδώ, αλλά έχοντας περάσει όλα τα άλλα στάδια, θέλω να παραθέσω ένα τελευταίο τραγούδι εκτός σειράς, για προσωπικούς λόγους. Όταν ήμουν μικρός πίστευα στην παιδευτική αξία των τραγουδιών, και έτσι όταν άκουσα το It’s Too Late (1971) της Carole King πίστεψα ότι ο έρωτας είναι ουσιαστικά μια χαμένη υπόθεση, εφ’ όσον It’s too late, baby, now it’s too late, though we really did try to make it, something inside has died and I can’t hide and I just can’t fake it. Μου πήρε χρόνια για να καταλάβω ότι είχα πιάσει τον εαυτό μου κορόιδο, και ότι ξεκινούσα τη ζωή χαμένος από χέρι. Μετά από περισσότερα χρόνια ζωής και τριβής με τους ανθρώπους και τη μουσική (ιδίως την ελληνική) αναθεώρησα, και μετά ήταν πραγματικά αργά.
Αλλά αυτό είναι θέμα για άλλη εκπομπή.
