Το κουμπί μας
23-02-2021

Διάβαζα τις προάλλες για μια μικρή φάρμα βιολογικής κτηνοτροφίας κάπου στις ΗΠΑ. Μου έκανε εντύπωση το διαδικαστικό/τελετουργικό που τηρείται από τους περίπου είκοσι εργαζόμενους στη φάρμα: κάθε φορά που φτάνει η στιγμή να θανατωθεί κάποιο ζώο, ο δήμιος του, αυτός που τελικά θα σκοτώσει το ζώο, δεν είναι ποτέ ο ίδιος αλλά τηρείται υποχρεωτικά ένα rotation ανάμεσα στους είκοσι εργαζόμενους: ο κάθε ένας από τους είκοσι, γίνεται δηλαδή κάθε τόσο δήμιος. Ο συλλογισμός πίσω από αυτή την πρακτική είναι το απλό και στιβαρό «αυτός που σκοτώνει θα πρέπει να λερώνει τα χέρια του με αίμα». Προσέξτε ότι έχει τεράστια σημασία τόσο η πράξη –η στιγμή– της θανάτωσης αλλά και το διάστημα που μεσολαβεί μέχρι την επόμενη πράξη θανάτωσης. Ο περιστασιακός δήμιος δηλαδή, δεν αφήνεται να γλιστρήσει στη δύναμη της συνήθειας που του επιτρέπει να εσωτερικεύει και να αυτοματοποιεί τη μοχθηρή πράξη της θανάτωσης με, εν τέλει, μηδαμινό ψυχολογικό κόστος. Αντιθέτως, υποχρεώνεται ο εργαζόμενος σε μια διαρκή διαδικασία συγχρωτισμού με την ωμή βία και τα συμπαρομαρτούντα ενοχικά της που καλείται κάθε φορά να διαπραγματευτεί. Ο περιστασιακός δήμιος, με άλλα λόγια, προστατεύεται από το να αναχθεί σε bona fide (κανονικό) δήμιο. Είμαι της πεποίθησης ότι αν έπρεπε να σκοτώνουμε τα ζώα που τρώμε εμείς οι κρεοφάγοι, με τα χέρια μας, πολλοί από εμάς, εν μια νυκτί, θα μεταμορφωνόμασταν σε κατ’ ανάγκη βίγκαν/χορτοφάγους/ωμοφάγους. Οι περισσότεροι από εμάς δεν θα μπορούσαμε να αφαιρέσουμε τη ζωή από ένα ζωντανό για τον πολύ απλό λόγο ότι είμαστε εντελώς αποκομμένοι από την ιεροτελεστία του αίματος που προϋπέθετε η κρεοφαγία στο παρελθόν. Εγώ, για παράδειγμα, γνωρίζω το ανήθικο της κρεοφαγίας αλλά όσο το σούπερ μάρκετ πουλάει κρέας, το αγοράζω χωρίς δισταγμούς και τύψεις.

Τα αναφέρω αυτά για να επιστήσω την προσοχή στην ανθρωποφαγία που παρατηρείται μέσα στον σόσιαλ-μιντιακό κόσμο και την αληθινή ανθρωποφαγία που θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε έξω, αν κυκλοφορούσαμε πια ποτέ, σε μια πλατεία όπου θα πίστευαν πολλοί ότι θα μπορούσε να λάβει χώρα σήμερα ένα λιντσάρισμα (ή άντε να πέσουν μερικές μπουνιές). Οι περισσότεροι από εμάς αρεσκόμαστε και αρκούμαστε στην ανθρωποφαγία του κουμπιού (εξίσου μοχθηρή, αλλά άλλης τάξης): ένα μπλοκ, διαδικτυακό βρισίδι, και γενικώς νταηλίκι, πάντα πίσω από ένα συνήθως αυθεντικό άβαταρ. Έχει σημασία να πιστεύεις ότι είσαι εσύ που μιλάς στο φέισμπουκ, και όχι ένα ψευδεπίγραφο άβαταρ, γιατί έτσι καλλιεργείται η πίστη μας σε πλασματικές ιδιότητες και δεξιότητες. Η πραγματικότητα, φευ, θα έφερνε τα πάνω κάτω. Η πραγματικότητα θα έφερνε στην επιφάνεια κάτι εντελώς διαφορετικό: μια αγέλη θρασύδειλων, μαλθακών, και υπερσιτισμένων καταναλωτών ζάχαρης, καφέδων, αλκοόλ, βίντεο γκέιμς, βιβλίων, τηλεοπτικών σειρών και ηρεμιστικών που θα καλούνταν μέσω των ασθμαινόντων σαρκίων τους να πραγματοποιήσουν πράξεις που απαιτούν σθεναρά και σφριγηλά (και μοχθηρά) πνεύματα. Κυρίες και κύριοι, εμείς διάγουμε την εποχή του κουμπιού· χρόνια τώρα, πόσο μάλλον τη σήμερον που το «εξ αποστάσεως» βιώνει την τιμητική του. Μην βαυκαλιζόμαστε ότι αν πετυχαίναμε τον Λιγνάδη ή τον Φιλιππίδη, ή τον Χαϊκάλη στον δρόμο, θα μπορούσε να διαμειφθεί κάτι περισσότερο από μερικά βλέμματα απέχθειας. Η κουλτούρα του αίματος δεν μας χαρακτηρίζει πια παρά τη μαχητική και επαναστατική υπερδραστηριότητα που κατακλύζει καθημερινά τα τάιμ-λάιν μας. Ακόμη και η συζήτηση περί Κουφοντίνα, και όλοι αυτοί που υποστηρίζουν με μένος ότι αδιαφορούν αν θα πεθάνει, το κάνουν ενδεδυμένοι τον μανδύα της κουλτούρας του κουμπιού: η διαφορά στην περίπτωση Κουφοντίνα έγκειται στο ότι η πολιτεία καλείται να πράξει κάτι –ικανοποίηση του αιτήματος ή αναγκαστική σίτιση– για να αποτρέψει το μοιραίο. Η αδράνεια της πολιτείας, την παρούσα στιγμή, θα μπορούσε να φέρει τον θάνατο. Ποιος αλήθεια, με το χέρι στην καρδιά, πιστεύει ότι ο Κώστας Μπακογιάννης ή η Ντόρα Μπακογιάννη ή ο Πρωθυπουργός, θα μπορούσαν ποτέ να οδηγήσουν τον Κουφοντίνα στον θάνατο, αν δεν παρεμβαλλόταν ανάμεσά τους το οικοδόμημα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και οι ομολογουμένως αναγκαίοι μηχανισμοί εσωτερίκευσης και αυτοματισμού που κάνουν δυνατή την άσκηση εξουσίας με το να διαχέουν το πλέγμα της λιποψυχίας και των τύψεων πίσω από την κουλτούρα του κουμπιού; (Προσωπικά, ούτε τώρα, πιστεύω ότι πρόκειται να αφεθεί ο Κουφοντίνας στην τύχη του.) Εξουσία όμως, είτε αληθινή είτε πλασματική, ασκείται πλέον με το κουμπί και αυτό αποδεικνύεται, πολλές φορές, απείρως τρομακτικότερο.