Πετεφρής ▸ Γαλάζια πατρίδα ή κόκκινη μηλιά;

[Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στο τέλος του 1998]

ΡΕΠΟΥΔΙΟ ΦΟΙΔΕΡΑΤΩΝ

Γιατί αυτός ο τίτλος; από αμηχανία, μήπως και δέν γίνει κατανοητή η ελληνική διατύπωση διαζύγιο υποσπόνδων.

Η ελληνοτουρκική φιλία είναι ένα μόρφωμα του εικοστού αιώνα. Στήν πράξη, έχει την ρίζα της στην ελληνοτουρκική προσέγγιση του δέκατου τέταρτου αιώνα (όταν οι εμφύλιοι πόλεμοι των βυζαντινών ανάγκασαν αμφότερες τις πλευρές να συμμαχήσουν με τον Ορχάν). Αστεία πράγματα. Έλληνες και Τούρκοι, ιδίως μετά τον δωδέκατο αιώνα συνυπήρξαν επώδυνα, δεν συμμάχησαν παρά επικαιρικά και ποτέ δεν θεώρησαν εαυτούς και αλλήλους ως μέρη μιάς ολότητας. Πώς θα μπορούσε να γίνει εξάλλου,από τη στιγμή που οι Έλληνες υφίσταντο αφαίμαξη πληθυσμών και τόπων από τους Τούρκους.

Αρκεί η παρελθοντολογία. Βενιζέλος και Κεμάλ, έκαστος γιά τους λόγους του, σκέφτηκαν περισσότερο ένα μορατόριο που το βάφτισαν φιλία. Η μεσοπολεμική Ελλάδα ώφειλε να επουλώσει τις προσφυγικές πληγές και να αποθαρρύνει κάποια νέα μεγάλη Ιδέα. Η φασίζουσα τότε Τουρκία συνέχισε τις παλαιές επιδιώξεις των Νεοτούρκων για την ομογενοποίηση του πολυεθνικού τους κράτους σε καθαρά Τουρκικό. Δύο κράτη με εκατομύρια προσφύγων, αναρίθμητα προβλήματα και με ασταθή εξωτερική ορίζουσα δεν ήταν δυνατόν να ονειρεύονται εδραιώσεις επί βραχονησίδων. Εξάλλου ήταν τότε προφανές ότι τα υπάρχοντα αποθέματα πετρελαίου επαρκούσαν για την αειθαλώς ζητουμένη βιομηχανική ανάπτυξη. Ο καταναλωτής γιωταχής που ρυπαίνει το περιβάλλον, κυνηγός πάσης μεσογειακότητας, ανήκει στους μεταπολεμικούς εφιάλτες.

Ελλάς – Τουρκία – συμμαχία στον μεσοπόλεμο ήταν μιά νεοπαγής ιδέα χωρίς εξωτερικούς υποκινητές. Το γενικό και αόριστο ευρωπαικό ενδιαφέρον γιά μιά σχετική ειρήνη στην ανατολική μεσόγειο δεν αποτελούσε πονοκέφαλο για την διεθνή σκηνή. Μήτε κράτος του Ισραήλ υπήρχε, μήτε σταλινικά κράτη στην Βαλκανική, μήτε έλειπαν τα προτεκτοράτα της δυτικής Ευρώπης στην Εγγύς Ανατολή. Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος επέφερε βαθειές αλλαγές στο σκηνικό. Το άμεσο αποτέλεσμά του, στην δεκαετία του πενήντα ήταν ο μικρός θυρεός με την ελληνική και τουρκική σημαία στις επωμίδες των στρατιωτών που φύλαγαν το στρατηγείο του ΝΑΤΟ στη Θεσσαλονίκη.

Ελλάδα και Τουρκία λοιπόν μαζί στο ΝΑΤΟ. Φίλιες χώρες; όχι αναγκαστικά. Υπήρξαν εκείνο το διάστημα χώρες υπόσπονδες, στην μεγάλη προσπάθεια του δυτικού κόσμου να σταματήσει κι άν ήταν δυνατόν να νικήσει την Σοβιετική Ένωση. Καμία ενέργεια, καμία πολιτική ή στρατιωτική δράση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στην δεκαετία του ενενήντα δεν είναι κατ’ ουσίαν άγνωστη στον χώρο ήδη από την δεκαετία του πενήντα με την κυπριακή εμπλοκή. Η Ελλάδα είχε δώσει προτεραιότητα στον από βορρά κίνδυνο, γι΄αυτό και η ανατολική της πολιτική σημαδεύεται από μιά σειρά υποχωρήσεων που χαρακτηρίζεται από το ότι οποιαδήποτε μεσολαβητική προσπάθεια του εκάστοτε παρόντος φάνταζε μειοδοτική και προδοτική ως προς την προηγουμένη της. Από το σχέδιο Χάρντινγκ έως το σχέδιο Άτσεσον, από τη συμφωνία του Κεσάν έως τα Ίμια, μία καθοδική κλίμαξ έμμονη και μία διόγκωση της κυπριακής υπόθεσης προς ένα μείζον ελληνοτουρκικό ζήτημα. Όλα αυτά σε πλήρες περιβάλλον ελληνοτουρκικής φιλίας.

Πριν συμβεί το αναμενόμενο θερμό επεισόδιο, εισηγούμαι ως συγγραφέας και μόνον όχι αλλαγή πολιτικής (δεν δικαιούμαι!) μήτε αλλαγή χειρισμών (δεν τους ξεύρω!) αλλά μιά αλλαγή ταμπέλας, νομίζω ευεργετική. Οσα τελούνται υπό την αιγίδα αυτού του αναγκαστικού ελληνοτουρκικού γάμου να τελούνται εφεξής με την προοπτική ενός οριστικού ελληνοτουρκικού διαζυγίου.

Στο αδήριτο δίλημμα κακός γάμος ή καλό διαζύγιο; προκρίνω ανενδοιάστως το δεύτερο. Σε ένα ελληνοτουρκικό διαζύγιο τα πετρέλαια του Αιγαίου, τα Ίμια και οι βραχονησίδες, οι πύραυλοι της Κύπρου και οι θρακώες μειονότητες αποτελούν πράγματα υπο την τελεία κατοχή και κυριότητα του ενός των αντιδίκων, της Ελλάδας. Ο ελληνοτουρκικός γάμος, ήτοι η φροντίδα γιά την δημιουργία ενός μέλλοντος στην ελληνοτουρκική φιλία δημιουργεί σύγχυση περί τα περιουσιακά, κοινοτοπίες του στίλ είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε φίλοι και τα λοιπά. Ποιός δεν έζησε κάποτε δίπλα σε κακό γείτονα; του κόβαμε την καλημέρα και έληγε η υπόθεση. Η διαδήλωση εχθρικών διαθέσεων δεν αποκλείει μήτε τις καλύτερες μελλοντικά σχέσεις, μήτε την ανυπαρξία σχέσεων. Όσο γιά το θερμό επεισόδιο, όντως, με την νέα οπτική δεν πρόκειται γιά σφαλιάρες μεταξύ οικείων. Είναι πολεμική ενέργεια.

Και πώς το διαζύγιο, ποιός ο δικαστής. Πρωτίστως, πρό του διαζυγίου, η διάσταση. Οφείλουμε να αρνηθούμε πάσα συζήτηση γιά οτιδήποτε, διατηρώντας φυσικά πλήρεις εμπορικούς και καλλιτεχνικούς δεσμούς με την γείτονα. Γιά να επιτευχθεί η διάσταση πρέπει να περιχαρακωθούμε στο Αιγαίο με σαφή δήλωση οπόσα μίλια θαλάσσης και αέρος θέλουμε από την λευκή μας θάλασσα. Δώδεκα; δώδεκα. Δέκα; δέκα. Θερμό επεισόδιο; πιθανώτατα. Μήπως τώρα δεν το περιμένουμε με τα σημερινά μίλια;

Και η Ευρώπη; δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι είναι βαθιά διασπασμένη στο ζήτημα. Ηταν εξάλλου, από τον καιρό της ναυμαχίας της Ναυπάκτου. Όσοι δεν πάρουν το μέρος της Τουρκίας, είναι σύμμαχοί μας. Αλλά και οι αντίπαλοί μας είναι χρήσιμοι ως διαμεσολαβητές. Επικοινωνιακά ,δεν υπάρχει περίπτωση να κατακτήσει Τούρκος ένα μέρος της Ευρώπης, δηλαδή ελληνικό έδαφος. Εμείς δεν πρόκειται να καταλάβουμε εδαφικό τουρκικό χώρο, επομένως μιλάμε γιά συνεχή, εκνευριστικά και αιματόβρεχτα επεισόδια θαλάσσης αέρος. Τότε χρειάζεται ο δικαστής…

….ητοι ο αμερικανικός παράγων που θα δράσει και ως κοινωνικός λειτουργός. Η λύση δεν είναι να μοιράσει θάλασσες και μίλια. Η λύση είναι να στρέψει τους υποσπόνδους του, σε διαφορετικές υπαλληλίες. Το Αιγαίο να θεωρηθεί τάφρος και τείχος. Η Τουρκία να στραφεί προς το λαμπρό ανατολικό της μέλλον έως τα Φράατα, στις τουρκομανίες και στις οδούς της μετάξης. Η Ελλάδα να κλείσει το κεφάλαιο των χαμένων πατρίδων και να ευημερήσει αναλαμβάνοντας τις υπηρεσίες, τα δίκτυα και το εμπόριο που της αρμόζει στα βαλκάνια. Ευρωπαίοι δε να λούζονται στην εχθρική θάλασσα του Αιγαίου, ενώ οι Αμερικανοί θα λούζονται στον ιδρώτα.

Και ας γίνει επιτέλους αποδεκτό ότι πρόκειται γιά καθαρά πολιτική διαφορά, μήτε εθνική, μήτε κοινωνική, μήτε ατταβιστική. Το τριμμένο ρήμα γιά τον καλοκάγαθο τούρκικο λαό που τρέφει αγαθά αισθήματα γιά τον καλοκάγαθο ελληνικό λαό και αντιστρόφως, είναι πέρα γιά πέρα ακριβές εν ανακριβεία. Αντίστοιχα φαινόμενα ισχύουν γιά τους σκοπιανούς και τους αρβανίτες. Απλώς οι αγαθές προθέσεις πουθενά δεν χρησιμοποιούνται στις εκλογικές μάχες, μήτε η κρατική παιδεία, όπου και όπως ισχύει, είναι φιλική προς τέτοιες οσμώσεις. Κάθε κράτος οφείλει να συγκρατήσει τους υπηκόους του σε φιλελεύθερη βάση αλλά με υψηλό πατριωτισμό. Ο κάτοικος της Γευγελής που θέλει να παραθερίζει στον Πλαταμώνα και ο έμπορος της Ραιδεστού που θέλει να κάνει δουλειές με Έλληνες, θα είναι στην πρώτη γραμμή ενός ενδεχομένου θερμού επεισοδίου. Αλλοίμονο δηλαδή εάν δεν ήταν!

Αυτή η εισήγηση δεν θα γίνει αποδεκτή. Είναι πρωτόλεια και πρώιμη. Δεν θα γίνει αντιληπτός ο ρόλος της. Δεν ευαγγελίζεται αλλαγές πολιτικής ή στρατηγήματα. Εισηγείται τις ίδιες πρακτικά δράσεις υπό άλλον μανδύα, υπό τελική προοπτική.΄Οχι στην προοπτική του φθαρμένου γάμου, ναί στην προοπτική μιάς νέας αρχής χωρίς τον εναγκαλισμό του γείτονα. Και να ρωτήσουμε τον κουμπάρο. Με παρόμοιο στίχο του Ευριπίδη, μας λένε οι παλαιοί, ότι απάντησε ο εικοσάχρονος Αλέξανδρος όταν τον ρώτησαν ποιός πρέπει να πληρώσει γιά την ντροπή του Παυσανία, του μετέπειτα δολοφόνου του πατέρα του:

τη νύφη, τον γαμπρό, κι όποιον τους παντρεψε

Ετικέτες: ελληνοτουρκικές σχέσεις