Μέσα στον παρόντα αιώνα, στα 21 του χρόνια, βρέθηκα Περαία, Αθήνα, Κέρκυρα, Θεσσαλονίκη, πάλι Αθήνα, τώρα Θεσσαλονίκη, με τσουπωτά ταξίδια σε Τουρκία, Βουλγαρία, Βέλγιο, Ισπανία, Αγγλία, Σουηδία και μερικές διαμήκεις αυτοκινητάδες στην Ευρώπη. Σύμφωνοι, δεν είναι ο πιο κατάλληλος νόστος για την πτωχομάνα όπου γεννήθηκα, αλλά συν θεώ, διαμόρφωσα μιαν αδέσποτη άποψη για το παρελθόν της. Έως σήμερα λοιπόν:

• Ο «Κελλάριος όρμος» δεν ταυτίζεται σώνει και καλά με την αμασχάλη της θαλάσσης στα κονιορδέικα. Τουλάχιστον ώσπου να εξακριβωθεί το hot spot που έστησε ο στρατηγός Σισίνιος περί το 670/80 μ.Χ. στις εκβολές των ποταμών, από την Χηναρού στον Αλιάκμονα, για να στέλνει τους Σερμησιάνους απόφυγους του Μαύρου στην Θράκη.
• Εκκρεμεί μια έρευνα για έναν «μόλο» που διήκει στα αβαθή, από Καλαμίτσα και Καλαμάκι έως χονδρικά στο μικρό Καραμπουρνού.
• Μια από τις τελευταίες αποτυπώσεις που εκτέλεσα για τη υπηρεσία ήταν ενός εντυπωσιακά μεγάλου και ογκηρού μονότειχους που βρέθηκε προς την Θέρμη, με κατεύθυνση τα πράσινα φανάρια.
• Οι νερόμυλοι, τα πλυντήρια μετάλλων, οι χτιστοί αγωγοί που περιστοιχίζουν τη Θεσσαλονίκη, άρχονται από Γραδεμπόρι και Παλαιόκαστρο, κάμπτουν στα μυλικά εργαστήρια της Πολίχνης, ακολουθούν την ανηφόρα Ασβεστοχωρίου και με σταθμό το υδραγωγό από τον Χορτιάτη, εκκινούν από το χωριό και βγαίνουν αγωγοί που ταΐζουν μύλους προς το Αρδαμέρι, στα Πλατανάκια και εκείθεν προς Θέρμη και είτα ρέμα Περιστεράς, ενώ «χρηματίζοντα ως υδρομυλικα έργαστήρια» εντός της Θεσσαλονίκης υπάρχουν τουλάχιστον τρία.
• ‘Οτι το Κομνήνειο κληροδότημα του κτηματολογίου που εδόθη στη μονή Παντοκράτορος της Πόλης σχετίζεται με την Βλαττάδων και τα νερά της πόλης.
• Ότι η Εβραΐς, ο υδράργυρος της Βενιζέλου, και πολλά εσωτερικά τεκμήρια, δείχνουν μια εντυπωσιακή συνέχεια του εμπορίου, των αγορών που λέγονταν «μέσαι» από το Βυζάντιο και έως την πυρκαγιά του 1917.
• Ότι είναι ώρα, μια νεότερη γενιά να συναξάρει τα παλαιά κτίσματα και μνημεία, δίχως να σπεύσει να τα ονοματίσει, με τον τρόπο που έλαβε την μάχαιρα ο Ατζεσιβάνο, και να μεταφέρει σε κροκί ΟΛΕΣ τις σωστικές και άλλες ανασκαφές, με την μορφή ενός Άτλαντα που θα καταθέσει όλες τις αποτυπώσεις ανασκαφών, με όποια στοιχεία και φωτογραφίες είναι διαθέσιμα.
• Ότι οι χρονολογήσεις, είναι τίμιο και σωστό, να συνδυαστούν με λίστες μεγεθών βησάλων, αλλά και με χημική ανάλυση του οποιου κουρασανιού και των κονιαμάτων.
• Ότι, παράλληλα, πρέπει να αποφευχθεί, έως την ώρα της ωρίμανσης της έρευνας, η κατ’ οικονομίαν ταύτιση τόπων με μνημεία.
• Ανεξάρτητα από αυτά, άξιον εστί θα ήταν να καταστούν επισκέψιμα πολλά υπόγεια της πόλης με σήμανση και ένταξη σε πρόγραμμα του στυλ «η πόλη κάτω από την πόλη», μνημεία με θεματική λειτουργία, όπως κινστέρνες, αγωγοί, καθώς και μαρτυρίες μικρών ναών στην καρδιά της Σαλονίκης, με πρόγραμμα αναβίωσης περιοχών όπως η παλιά λαχαναγορά με το Ιλάν Μερμέρ, ό,τι μπορεί να αναδειχτεί από την Διοικητηρίου με τα όποια αρχαία της και ανεξάρτητα από αυτά, σποραδικό και ενδεικτικό ξεμπάζωμα μερικών πύργων και προβόλων της πόλης, από την παλιά εφορεία υλικού πολέμου στο Βαρδάρι, έως τις εσωτερικές ανασκαφές του μεταπολέμου που ιστορούν πλείστα παρεκκλήσια και προσκυνήματα (Περσιώτισσα, τόπος του «Δεασημέρη» (Διαβασημέρη) στην Αγαπηνού, κατά Χατζηιωάννου και πλείστα άλλα).
• Και χρωστάμε στην πόλη ανασκαφές αναβίωσης όπως τα «ακκούμβιτα» από Ροτόντα σε Καμάρα, εξαφάνιση της ματαιόφρονος έκφρασης «πομπική οδός», ανασκαφή σοβαρή από τον κρυπτοπόρτικους προς την Εγνατία, ανασκαφή στην πλατεία Μακεδονομάχων, και ό,τι κατεβάσει η επίνοια των ειδικών του μέλλοντος.

Ας ζήσει η επόμενη γενιά μερικά χρονάκια γυμνής, αποστεωμένης έρευνας, χωρίς την απελπισία των ταυτίσεων. Θα ‘ρθει κι η σειρά τους, αλλά επιβάλλεται να χαμογελάνε τα σκελετά μας στον αιώνα τον άπαντα. Αμήν και πότε.

Kαι να προσεχθεί, συντροφίτες και συντροφίτισσες, το πλαστό, το ύποπτο, το πεποιημένο και να ξεχωρίσει από κάθε λήψη εκ του ζητουμένου. Να οροθετηθεί η παράδοση περί Αγίου Δημητρίου, να εξιχνιασθεί το πώς, το πόθεν και το πότε της συγγραφής Καμινιάτου.

Και αξιανάγνωστη θα ήταν μία «έκθεση υποθέσεων εργασίας για ταυτίσεις μνημείων και τόπων» απείρως πολυτιμότερη από τα hoaxes στο facebook.

Διότι κάποια στιγμή, στο μέλλον, θα συμφωνήσετε μαζί μου πως οι ταυτίσεις και οι πιθανολογήσεις έχουν χρονολόγιο, κοιτίδα πρώτων σκέψεων, συνδυαζόμενη με τις αναγνώσεις του ερευνητή. Ειδικά στη γενιά των σημερινών Αυθεντιών του χώρου, όπου η υποχρονολόγηση, η μεταχρονολόγηση και η πιθανολόγηση μιας χρονολόγησης μερικών αιώνων μετά από τις καθεστηκυίες εκτιμήσεις, κοντεύουν να μας αλλάξουν τον αδόξαστο.

Εύχομαι ό,τι έγραψα να αυτοκαταστραφεί, αφού προηγουμένως μερικά δυνατά μυαλά  μας δικάσουν και μας διχάσουν περί το οροθετείν μεταθανατίως.